کوروش پس از فتح بابل ، بر آن شد با توسل به نیروی نظامی اش که فوق العاده نیرومند بود و تاکنون شکستی را تجربه نکرده بود، ماساژت را نیز مغلوب کند. ماساژت ها در شمال شرق ایران(آذربایجان) در کرانه رود آراکس(آراز) در همسایگی قوم ایسه دونر زندگی می کردند. ماساژت ها(آذربایجانیها) بسیار ماجراجو بودند. کوروش به دلائل متعدد به سرزمین ماساژت ها لشکر کشی کرد او انگیزه های گوناگونی برای سرکوب این قوم داشته است . یکی پیشینه او بود.او باور داشت که بیش از یک انسان است . و بیش از همه شانس با او بوده است و در همه جنگ ها با موفقیت به اهداف خود دست یافته است . گفتی است که کوروش علیه هر ملتی اراده به لشکر کشی می کرد ، انصراف او از چنین تصمیی ناممکن بود و کسی نمی توانست او را از انجام این تصمیم باز دارد .

حمله به ماساژت ها(آذربایجان)زمانی صورت گرفت که فرمانروای ماساژتها (آذربایجانیها) فوت کرده بود و همسر او که زنی به نام مومی ریس (تومروس) بود بر آنها حکومت می کرد به روایت هرودوت کوروش فرستاده ای را نزد این زن فرستاد و از او خواستگاری کرده ، تومروس گمان می کرد که کوروش از او خواستگاری نکرده است ، بلکه می خواهد سرزمین آذربایجان را تصاحب کند و بر این اساس به کوروش پاسخ منفی داد. وقتی درخواست کوروش توسط تومروس پذیرفته نشد ، علیه ماساژت ها لشکر کشی کرد.تومروس برای کوروش پیغام فرستاد که به سرزمین خود باز گردد و فکر حمله به سرزمین آنها رااز سر خود بیرون کند . کوروش پس از مذاکره با صاحب منصبان به این نتیچه رسید که در سرزمین ماساژت ها یعنی سرزمین تومروس با آنان روبه رو شود.

در جنگی که صورت گرفت پسر تومروس اسیر شد و تومرس از کوروش درخواست کرد که پسرش را آزاد کند و به محض اینکه کوروش او را آزاد کرد ، پسرش خود کشی کرد.و تومرس همه ی نیروهای جنگجوی آذربایجانی راگرد آورد و به مقابله با کوروش فرستاد.مانند این کشتار تاکنون در میان بربرها(غیریونانی)سابقه نداشته است . جریان این کشتار به این صورت بود که نخست طرفین از دور با کمان به سوی یکدیگر به نبرد پرداختند و کاملا به یکدیگر نزدیک شدند.با این که طرفین زمان درازی با یکدیگر جنگیدند، هیچ کدام از طرفین فرار اختیار نکردند،در پایان این جنگ ماساژت(آذربایجانی)ها پیروز شدند.

در این جنگ بخش عظیمی از سپاه پارسیان نابود شدند ودر حین این جنگ کوروش نیز کشته شد؛ .تومروس مشکی را پر ازخون انسان ها کرد و از میان اجساد کشته شدگان پارسی،جسد کوروش را یافت و سر اورا در این مشک فرو برد و با لحنی سرزنش آمیز چنین گفت: تو پسر مرا از من گرفتی ،از من که هنوز زنده ام و بر تو پیروز شدم .من دستور دادم که تو را با خون سیراب کنند . مرگ کوروش را طبق مدرکی که در دست است ؛ در سال 529 پیش از میلاد می دانند . پیکر او را به پاسارگاد بردند و به دخمه سپردند و مقبره او تا این زمان در آنجا برپاست.

منابع: 1- خدادادیان ، اردشیر، تاریخ ایران باستان(هخامنشی ها)، مجموعه سوم ،نشر به دید ، تهران 1378
2-مشکور،محمد جواد،ایران در عهد باستان(در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام) انتشارات اشرفی،1367

     زبان رسمي و يا دولتي، زباني است كه از سوي يك دولت بدان موقعيت قانوني ويژه اي مانند كاربرد در امور اداري، مجلس قانونگذاري و سيستم قضائي يك كشور و .... اعطا شده باشد. اين تعريف هرچند مربوط به عصر حاضر است، اما با دقت و صحت كافي مي توانند در باره زبانهاي دولتي در تاريخ نيز بكار برده شود.

به گواهي هزاران سند و مدرك تاريخي، زبان تركي اقلا در يك هزار سال اخير - در برخي دوره ها به همراه فارسي و اغلب بدون آن- يكي از زبانهاي رسمي و دولتي دولتهاي توركي حاكم بر اراضي ايران امروزي بوده و در صدور فرمانها، مكاتبات نهادهاي گوناگون دولتي، انتشارات و اسناد و مدارك رسمي دولتي، ديپلماسي بين المللي و ارتباطات ديپلماتيك خارجي، مناسبات رسمي بين سران دولتها، چاپ اسكناسها و ضرب سكه و ... بكار رفته است. برخي از اين دولتها عبارتند از دولت بستام (ويستهام)، بني ساج، سالاريان (كنگريان)، سيمجوريان، سبكري، قاراتگيني، غزنويان (سبك تكيني)، خوارزمشاهي (انوش تكيني)، سلجوقيان كبير، سلجوقيان خراسان، سلجوقيان كرمان (آل قاورد)، سلجوقيان اصفهان، سلجوقيان لرستان (برسقيان)، سلجوقيان همدان-آزربايجان، سلجوقيان عراق-آزربايجان، شوملا (شمله) افشار-عربستان (خوزستان)، قتلق خانيان كرمان (قاراخيتاي)، آق سنقريان (احمد يليان)، اتابكان آزربايجان (ايلدنيزيان)، آل پيشگين، اتابكان فارس (سالغوريان)، اتابكان يزد، ايلخانيان (هلاكوئيان)، جلائريان (ايلكانيان)، چوپانيان (آل سلدوز)، ارغون شاهيان، اينجوئيان (آل مظفر)، تيموريان (كوركانيان)، تيموريان خراسان، تيموريان اصفهان، شيروانشاهان، قاراقويونلوها (بارانلوها)، آغ قويونلوها (بايندريه)، صفويه (قزلباشيه)، افشاريان، خانات آزربايجان (افشار-اورميه، كنگرلو-ماكو، بيگلر بيگي-تبريز، بدير اوغلو-اردبيل، دنبلي-خوي، شقاقي-سراب، گرگر، نمين، خياو، قاراداغ، مراغه، ...)، قاجاريان، حكومت ملي آزربايجان.

زبان تركي، زبان رسمي دربار، سلاطين و هئيت حاكمه: مهمترين مصداق رسمي و دولتي بودن يك زبان، كاربرد آن از سوي هئيت حاكمه و در گذشته سلاطين و دربار است. در متون تاريخي بيشماري به كاربرد زبان تركي به عنوان زبان سلاطين و دربار و هئيت حاكمه در دوره اسلامي ايران و در برخي از موارد پيش از آن اشاره شده است. اين كاربرد به تنهائي براي اثبات رسمي بودن زبان تركي در عهد اين دولتها كافي است. زبان كاري سلاطين و پادشاهان ترك، تركي بوده است و بسياري از آنها مانند سلطان سنجر اصلا فارسي نمي دانسته اند و يا مانند ناصرالدين شاه به سختي به آن تكلم مي كرده اند.

نخستين نمونه حضور زبان توركي به عنوان زبان رسمي و دولتي درباريان و شاهان در دربارهاي دولتهاي حاكم بر اراضي ايران مربوط به عهد دولت ساساني و دوره هرمز چهارم نوه ايستمي خان خاقان دولت گؤك تورك مي باشد و اوج آن مربوط به دوره صفوي است. در دوره صفوي تركي، زبان دولتي و رسمي اين دولت بود. شاهان، سران دولت و افسران عاليرتبه نظامي قيزيلباششان در دربار و ارتش، چه در تبريز، چه در اصفهان و چه در قزوين، به تركي سخن مي گفتند. دولت بالكل تحت حاكميت تركان قرار داشت و سران دولت همه ترك بودند. آخرين نمونه ها مربوط به دوره قاجار است. در دوره قاجار زبان تركي، زبان دربار و سلاطين و وليعهد و بنابر اين زباني رسمي و دولتي بود، زبان آريستوكراسي و اعيان و اشراف تلقي مي شد و مورد علاقه و توجه توده مردم نيز بود.

زبان تركي، زبان رسمي ارتش و نيروهاي مسلح: پس از دربار، عرصه ديگري كه همواره بر حضور كاربرد زبان تركي به عنوان زبان انحصاري آن در تاريخ دولتهاي حاكم بر ايران اشاره مي شود، ارتش و نيروهاي مسلح است. زبان تركي از دير باز زبان ارتشهاي ايران بوده است. مانند عرصه دربار، در اين عرصه نيز كاربرد زبان تركي منحصر به دوره بعد از اسلام و دوره حاكميت تركان بر ايران نبوده به پيش از آن و دولتهاي غير تركي نيز بر مي گردد.

از نخستين نمونه هاي كاربرد زبان تركي در ارتش، نمونه بهرام گور فرزند یزگرد یکم پادشاه ساسانی بود كه در سال ۴۲۰ میلادی بر تخت پادشاهی نشست مي باشد. در تاريخ زين الاخبار يا تاريخ گرديزي كه بيش از يك هزار سال قبل در سال 444 هجري تأليف شده، چنين گفته مي شود: "بهرام گور به هر زبان سخن گفتي، به وقت چوگان زدن، پهلوي گفتي و اندر حربگاه، تركي و اندر مجلس، با عامه دري گفتي، ...". آخرين نمونه ها مربوط دوره احمد شاه قاجار است. فرمانده گارد قزاق محافظان احمدشاه، و والي نظامي ايالت آزربايجان، سرلشگر عبدالله خان امير طهماسبي نطقها و گزارشات نظامي خود به پادشاه را به تركي به عرض مي رساند.

زبان تركي در مكاتبات ديپلماتيك خارجي: زبان تركي در دوره هاي گوناگون به عنوان زبان رسمي و دولتي در مكاتبات ديپلماتيك خارجي نيز به كار رفته است. مشهورترين اينگونه مكاتبات، مكتوبات تركي سلاطين صفوي به پادشاهان كشورهاي اروپائي است كه در موزه هاي گوناگون جهان نگهداري مي شوند. از اين دسته است نامه شاه تهماسب اول (١٥٧٦- ١٥٢٣) به امپراتور عثماني سلطان سليم (١٥٧٣- ١٥٦٦)، نامه صفي شاه اول صفوي (١٦٤٢- ١٦٢٨) به امپراتور اتريش و پادشاه مجارستان فرديناند دوم، و نامه حسين شاه صفوي (١٧٢٢-١٦٩٤) به دوك ساكسون و پادشاه لهستان فردريك اوگوست نعل شكن، هر سه به زبان تركي آزربايجاني. در اين دوره براي نگارش ديواني تركي اداره و كارمندان ويژه اي اختصاص داده شده بود. زبان دولتي تركي، فارغ از موقعيت جغرافيايي پايتخت امپراتوري تركي –آذربايجاني صفوي، هم در آذربايجان (تبريز و قزوين) و هم در فارسستان (اصفهان) بكار ميرفته است. كاربرد رسمي زبان تركي محدود به عرصه خاصي نبوده و دايره ي گسترده اي از احكام و فرامين و مكاتيب و مراسلات ديپلماتيك تا امان نامه را شامل ميشده است. طيف مخاطبان نه تنها شامل مقامات ايراني و مردم ايران (كه زبان ملي اكثرشان تركي بود) و يا سلطان عثماني و ديگر سلاطين ترك همزبان و همتبار و همدين بوده، بلكه پادشاهان روسيه و مجارستان و اتريش و لهستان و ... را نيز در بر ميگرفته است.

زبان تركي در روابط سياسي خارجي: در تاريخ دولتهاي تركي ايران، زبان تركي به عنوان زبان رسمي در روابط سياسي خارجي اين دولتها نيز بكار رفته است. كاربرد زبان تركي به عنوان زبان رسمي سران دولتها و بويژه شاهان در روابط خارجي و ديدار با شاهان و سران دولتهاي ديگر، نه تنها در همه دولتهاي تركي حاكم بر ايران ديده مي شود، حتي در دوره دولت پهلوي نيز شايع بوده است. چنانچه رضاخان در ديدار رسمي با آتاترك طي سفر خود به تركيه، به زبان تركي سليس صحبت كرده است. در طول تاريخ، بسياري از سفراي دولتهاي تركي ايران نيز صرفا زبان تركي را كه زباني رسمي و دولتي بود مي دانسته اند و در روابط خارجي بكار مي بردند. به عنوان مثال سفير شاه عباس موسي بيگ در هند جز زبان تركي نميدانست. محمد رضا بيگ سفير ايران در پاريس (١٧١٥) نيز زبان فارسي را بلد نبود.

زبان تركي در ثبت عهدنامه هاي بين دولتها: كاربرد زبان تركي به عنوان زبان روابط خارجي، محدود به ارتباطات شفاهي نبوده بلكه عرصه ديپلماسي مكتوب و ثبت عهدنامه ها را نيز شامل مي شده است. به عنوان مثال متن پيمان قصر شيرين منعقده با دولت عثماني در سال ١٥٣٩ تنها به زبان تركي نوشته شده است.

زبان تركي، زبان رسمي در صدور فرامين داخلي: يكي از مهمترين مصاديق كاربرد زبان تركي به عنوان زبان رسمي و دولتي در امور اداري، استفاده از آن در صدور فرامين داخلي است. نمونه هاي متعدد اينگونه فرامين تركي در موزه ها و كتابخانه هاي جهان پراكنده است. به عنوان مثال فرمان شاه اسماعيل (١٥٢٤-١٥٠٢) و امان نامه شاه عباس دوم صفوي (١٦٦٦-١٦٤٢) به منوچهرخان بيگلربيگي شيروان، هر دو به زبان تركي آزربايجاني

سكه ها و اسكناسها، گواه دولتي بودن زبان تركي در ايران: از مهمترين عرصه هاي دولتي بودن زبان تركي در تاريخ ايران، كاربرد آن در اسناد رسمي دولتي و در راس آنها سكه ها و اسكناسها است. نوشته هاي توركي بسيار پيشتر از آنكه نخستين كلمات فارسي بر پولها ظاهر شوند، بر پولهاي دولتهاي توركي و آزربايجاني حاكم بر اراضي ايران امروزي بكار رفته اند. كاربرد زبان فارسي بر سكه ها در اراضي ايران امروزي، پديده اي نسبتا جديد بوده و مربوط به قرن شانزده در عصر صفويان و حمله اشرف افغان به فارسستان آنهم در فرم شعر است. پيشتر از آن، و بر خلاف زبان تركي، زبان فارسي هرگز بر سكه ها بكار نرفته بود. قريب به تمام دولتهاي توركي حاكم بر آزربايجان و ايران امروزي، زبان، كلمات، عبارات و نوشته هاي توركي را در پولها (سكه ها، اسكناسها)، مهرها، طغراها، توقيعات، فرمانها، نامه ها و ديگر اسناد رسمي دولت خويش بكار برده اند. خطوط بكار برده شده در ثبت اين نوشتجات توركي، عربي، اويغوري، چيني حتي رونيك گؤك تورك بوده است. به عنوان نمونه دور تا دور نخستين اسكناسها ويا چاوهاي تورك عباراتي به خط توركي ختائي و يا اويغوري درج شده است. بر سكه هاي سلسله هاي موغولي تورك، عباراتي توركي مانند "قوتلوق بولسون" (مبارك باد) چاپ شده است. بر سكه هاي چنگيزخان عبارت تركي "قاآن العاديل، چنگيز خان′ينگ يارليغي" (حكم شاهنشاه عادل، چنگيز شاه) ديده ميشود. نمونه ديگر اسكناس چرمي نادرشاه افشار است كه بر آن جمله  كوتاه توركي "دئمه گؤتور" نوشته شده بود. جمهوري (حكومت ملي) آزربايجان تاسيس شده در سالهاي جنگ جهاني دوم، نخستين دولت توركي و آزربايجاني در ايران و آزربايجان جنوبي است كه اسكناسهاي ملي و ديگر اسناد دولتي خود را، منحصرا به زبان تركي چاپ و نشر داده است.

زبان تركي، زبان رسمي قورولتايها (مجالس مشورتي): كاربرد زبان تركي در قورولتايها، نهادهايي كه معادل مجلسهاي موسسين و قانونگزاري معاصر اند، يكي ديگر از عرصه هاي كاربرد اين زبان به عنوان زباني رسمي و دولتي در ايران است. اسناد و مدارك تاريخي موجود نشان مي دهند كه در همه قورولتاهاي دولتهاي تركي حاكم بر ايران، زبان بكار برده شده زبان تركي بوده است. برجسته ترين نمونه، قورولتاي موغان در دوره نادر شاه افشار است. زبان رسمي اين قورولتاي تركي بوده و خود نادرشاه نيز با همه مدعووين و مهمانان داخلي و خارجي، صرفا به تركي صحبت كرده است.

زبان تركي، زبان يادمانهاي تاريخي: يكي ديگر از مصاديق رسمي و دولتي بودن زبان تركي در تاريخ ايران، كاربرد آن در يادمانهاي تاريخي برپا شده توسط دولتهاي تركي حاكم بر ايران و سلاطين و مقامات اين دول تركي است. دو نمونه مهم از اينگونه يادمانهاي دولتي با متون تركي، سردر حرم امام علي در نجف عراق و سنگنوشته معروف به كتيبه نادري و يا كتيبه كلات در ايران است. اين دو يادمان به امر نادرشاه افشار و با اشعار تركي برپا گرديده اند.

زبان تركي، زبان رسمي نهاد دولتي ملك الشعرائي: در گذشته ملك الشعرائي مقامي رسمي و دولتي بود و از سوي پادشاه اعطا مي شد. زباني كه ملك الشعراها در سرودن اشعار خود از آن استفاده مي كردند، زبان رسمي و دولتي دولت مذكور بوده و سروده هاي آنها نيز داراي ارج و منزلت اسناد رسمي بوده است. زبان تركي–در برخي مقاطع حتي به تنهائي- زباني رسمي نهاد ملك الشعرائي در دولتهاي تركي بوده است. به عنوان نمونه در دوره شاه اسماعيل صفوي، حبيبی شاعر تركي سراي معروف متولد برگشاد، ملک الشعرای دربار امپراتوري صفوي بود و شعری به فارسی از او در دست نيست. اين بدان معني است كه در عهد وي، تركي يگانه زبان رسمي و دولتي دولت صفوي بوده است. در برخي موارد نيز همزمان دو منصب ملك الشعرائي يكي براي تركي و ديگري براي زبان ديگري مانند فارسي وجود داشته است. به عنوان مثال تاثير تبريزي، ملك الشعراي دوره شاه سليمان و شاه سلطان حسين، داراي منصب ملك الشعرائي تركي بوده است. (از سروده هاي رسمي وي: قصيده تركي در مدح شاه سليمان الصفوي، قصيده تركي به مناسبت جلوس به تخت شاه سلطان حسين الموسوي، ترجيع بند تركي، مثنوي تركي عيد سروده شده به امر پادشاه، غزل تركي به مناسبت تشريف فرمائي شاهزاده سلطان اكبر ايبن اورنگ زيب).

زبان تركي در مراسم مذهبي دولتي: زبان تركي از سوي دولتهاي حاكم بر ايران به عنوان زبان رسمي آئينها، مراسم و تبليغات ديني نيز بكار رفته است. كاربرد زبان تركي به عنوان زبان دولتي ديني حتي پس از سقوط دولت قاجار و در اوان دوره پهلوي نيز ادامه داشته است. چنانچه در منابع تاريخي از شركت رضاخان (سرادر سپه) در مراسم عزاداري عاشورا در مسجد تركان (مسجد شيخ عبدالحسين) و خواندن نوحه تركي سخن گفته مي شود

مهران باهارلی

باغیشلا دیلیم

بورانی یوخ
بوردا یاشایا بیلمه دیم
باشقا بیر وطن آختاریرام
اؤلمک اوچون!

*
سنی یازا بیلمه دیم
باغیشلا دیلیم
منی باغیشلا
باشقا بیر دیل اؤیره نیرم
یازا بیلمک اوچون!

*
داغیلیرام بو شَـــــهَــــــ ـرده
سئـــــــویرم ، سئویله بیلمیرم
خیرداجا ماهنا گزیرم گئتمک اوچون!

*
باغیشلا آنام
سنی سئوه بیلمه دیم
باشقا بیر قادین آختاریرام سئومک اوچون!..

=========================================

اوره گیم دولوبدور چوخلی سوزوم وار
کیمه دییم سوزومو نجه دییم من
ایستیرم دیلله نیم هارای چکیم من
بوتون دونیا بولسون منیم دردیمی
ایستیرم سسله نیم دولقون گوی کیمی
سسیمی اشیدسین دونیادا هامی
آمان آمان
نجه دییم سوزومو نجه دییم من
دیلیمه چوخداندی داغ باسیلیبدی
اودی کی سوزومو من دیینمیرم
اوره گیم دولوبدور پاتلاییر, ائلیم
داغلانیب داغلانیب داغلانیب دیلیم,
گئجه لر گوندوزلر یاشلی گوزوم وار
آی ائلیم آی اوبام,باجیم,قار داشیم
سیز دیین من ایندی دیلسیز اولموشام؟
سیز دیین, آرخاسیز بئلسیز اولموشام؟
یوخ یوخ سیزه گلک دییر جاواب وره سیز
من اوزیم بولورم یالقیز آیدینام
داها مندن کئچیب آی یوردداشلاریم
چالیشین ائلیزه سیز دایاق اولون
سیز آنا دیلیزه
سیز دایاق اولون
سیز اوزوز ایندیسه دیلسیز اولموسوز
چالیشین اوشاقیز دیلسیز اولماسین
چالیشین اوشاقیز دیلسیز اولماسین.

آللاهين آدي و يادينان

بيرگوزل و انوتولميين گونده آللاه بيزه بير اوغول وردي كي اونون هر آلديغي نفسي بيزيم ياشايشيميزا رنگ قاتدي و بركت ياغديردي . منده هاممي كيمي اوزاوشاغيما ان اييي لري ايستيرديم بونا گوره و بوننان قاباق كي اوغلوم ، من و چوخلاري كيمي مدرسه ده و ايلك ايللرده فارسجا يازيپ پوزماسيندا چتين ليك  چكميه و درس لرده دالي قالميه ، اونونلا  فارسي دانيشيپ و اونا فارسجااورتديك آمما بو ايش بو آنلامدا دييردي كي منيم اوزآنا ديليميزو كولتوروموز و وارليغيميزا سيرتيمي چئويريپ و اوني آتاجاغامدير. ايندي بعضي گونلرده بو ايشيمه چوخلي پيشمان اولورام چونكي گورورم كي منيم اوغلوم اوز آناديلينين اونمين و هاردا يئري اولدوغونو بيلميرو من بونا چوخ اوزولوره م ....

اوستاديم ، بوگون دونيا آناديلي گونودوربيزيم آناديليميز چوخ يالقيز و مظلوم ، آخيرنفس لرين چكير بيرآز چئوره ميزه باخساق گوروروخ كي داها اوزآناديليميز اوشاقلاريميز ايچينده دانيشيلمير وبو گلجكده اوزآناديليميزين ياواش ياواش آرادان گئتمه سينه سبب اولور بونا هانسي غيرت شرف و وجدان دايانا بيلير؟

وآمما منيم ديرلي اوستاديم ، سيزجه هانسي شرف دايانابيلير كي بيزيم يوجه آناديليميز و اونونلا گوزل و درين كولتوروموز آرادان گئتسين ؟ سيزجه هانسي اوره ك حيدرباباني ، خان ننه ني و .... ائشيديپ و آغلاماييپ و دايانا بيلير .... بونلارهاردا قاليپ نه دن داها بيزيم اوشاقلاريميز بونلاري داها تانيميلار سيزجه بونلارين يئرين هانسي كولتور و هانسي آدام لار آلابيلير؟ ايندي كيم آنا شعرين اوخويور آمما (باز باران ) شعرين هانسي اوشاق بيلمير؟ بيز نه دن بويله اولموشوق و بئله هاراچاتا بيليريق .

يوجه اوستاديم بيزيم آناديليمزبيزيم شرفيميز و وجدان بورجوموزدور بوني سيزآللاه اونوتمياق گونده درس چاليشمالارين اورتاسيندا بيرنئچه دقيقه آناديليميزده دانيشاق و اوشاقلاريميزا بونون اونملي اولدوغوني بيلديراق و اونلاري تشويق ائلياق كي بيزيم آناديليميزده كي شعرلري اوره شيپ و اونلاري دوستلارينان پايلاشسين لار بلكي بو ايش سبب اولا كي اونلار و اونلارين چوخ محترم و ديرلي آتا آنا لاري دا اوزلرينه گليپ بو اونملي مسئله ني تازادان يادا گئتيرسين لر و بلكي ده ائليه بولاق كي اوز آناديليميزي كورياق و اولمه سينه وياددان چيخماسينا شاهيد اولمياق ايئر آللاه يارديم ائتسه  

شهریار و شعرهای ترکی او گذشته از احساسات لطیفی که به دنیای شعر و احساسات و عواطف ارزانی داشته برای من یاد آورخاطرات تلخ وشیرین بسیاری است شهریار را ازشعرحیدربابایش شناختم شعری که اوج احساسات و عواطف انسانی را درقالب شعری ساده و خاطره گونه ازگذشته های دورشاعر و مربوط به سالها و دوران کودکی است یادم نمی رود روزی که شعرحیدربابا را درنواری که درباکو اجراشده بود و درآن ابتدا شاعر به صدای خودش شعرحیدربابا را می خواند و بعد ازآن خواننده باکو زینب خانلاروا قسمتهایی ازآن را با صدای زیبای خود همراه موسیقی آذری می خواند آن آلبوم به مناسبت سالروزتولد استاد ودرحالی  تهیه شده بود که درایران خودمان بهایی که لازم بود به استاد داده نمی شد بیشتر کسانی که به طورمثال ازنسل جوان  و نسل نوجوان آنزمان همانند من بودند کمترین اطلاعی از شعرها و مطالب استاد شهریار نداشتند و تمام اطلاعاتشان محدود بود به اینکه شهریاد شاعربزرگی است که دربعضی مناسبتهای خاص اشعاری را نیز باب طبع طیف خاصی ارائه داده و دربعضی مراسمات ازاوبرای بالابردن عیار همان مناسبات استفاده می شد.

گوش دادن به اشعار شهریار به خصوص شعر حیدربابای شهریار در محفل خانواده با احساسات زیبای مادر و پدرم که با شنیدن هربیت و مصرع شعرحیرت واشیاق و احساسات بی بدیل آنان موجب کنجکاوی در احساس کردن شعری که برای اولین بار موجب اینهمه شورو احساسات و عواطف درپدرم گردیده بود چیزی که تاقبل ازآن بسیارکم شاهد آن بودیم (پدرمن ازآن مردهای قدیم است که احساساتشان را به ندرت درظاهرشان بروز می دهند) شد . هرگز یادم نمی رود که مدتی بعد شعر خان ننه شهریار با صدای خودش را بدست آوردم و با خوشحالی به خانه آوردم آنروز مادربزرگم (مادرپدرم ) نیز منزل ما بود چند روز یود که ناخوش احوال بود و دررختخوابی که مادرم درپذیرایی پهن کرده بود به استراحت می پرداخت . وقتی با عجله به خانه رسیدم مادربزرگم خوابیده بود ومن به اتاق رفتم و شعرشهریار را روشن کردم  خان ننه هایاندا قالدین ..... شعرشهریار آنقدرزیبا بود که تمام هوش و حواسم را ازخود به در کند صدای شهریار را بلند کرده بودم وبه شعرزیبایش گوش می دادم تمام ذره ذره وجودم به شعرش و به احساس زیبایی که درحرف حرف کلماتش جاری میشد می پیوست و مرازخود بیخود می ساخت آنچنان محو صدای استاد و شعرش شده بودم که حواسم به این نبود که صدای استاد و شعرش را چنان بلند نباشد که مزاحم استراحت مادربزرگ مریضم شود وقتی شهریار می گفت :

قوجاغیندا بیر یاتایدیم
ائله بیر بهشت اولورسا
داها من اؤز الله هیمدان
باشقا بیر شئی ایسته مزدیم

صدای گریه مادربزرگم مرا به خودم آورد درحالی که تمام پهنای صورتش پرازاشک بود گفت : نادیر بالام بو کیمدی ؟ (این کیه ؟) منهم که با دیدن اشکهای او منقلب شده بودم گفتم "خانیم بو شهریاردی" ... مادربزرگم سواد نداشت بنابراین ازبرنامه های رادیو وتلویزیونی که به جز به زبان فارسی هیچ برنامه ای نداشت هیچ دلخوشی نداشت تمام دلخوشی او محدود بود به چند نوار عاشیق و بعضی برنامه های رادیو که به صورت محدود به زبان ترکی بود فکر نمی کردم این شعرشهریار اینقدر موجب غلیان احساسات مادربزرگم شود مادربزرگم درحالی که هنوز هم سیل اشک گونه اش را می شست ادامه داد بالا منیم درمانیم بودی بو منیم داوامدی دا  ( درمان من همینه این دوای منه ) ازمن خواهش کرد که یکبار دیگه این شعررو براش بازکنم تا دوباره گوش بدهد ومن وقتی منقلب تر شدم که فهمیدم مادربزرگم با شنیدن صدای شهریار و شعرش درحالی که بدلیل بیماری قادر به  راه رفتن نبود برای اینکه راحتتر بشنود خودش را کشان کشان و با دستهای نحیف و رنجورش به دراتاق من رسانده بود آنروز وچند روز دیگری که مادربزرگم خانه ما بود چندین و چندبار شعرخان ننه شهریاردرخانه ما گوش داده می شد روحیه مادربزرگم هم بهتر وبهتر می شد تا روزی که با سلامتی به خانه خودش برگشت سالهای دیگر پس ازآن وتاروزی که مادربزرگم و نفس پرمهرومحبتش بالای سرمان بود هروقت که به خانه ما می آمد تنها خواسته ای که ازمن می کرد می گفت نادیر بالا او شهریاری سال من بیرده قولاغ آسیم ( نادرشهریاررو یه بار دیگه بذار من گوش بدم ) ازآن روزها سالها می گذرد و منهم دیگر مادربزرگی ندارم مادربزرگم سالها پیش ازدنیا رفت ومن هروقت شعرخان ننه شهریاررا گوش میدهم به یاد آنروز که اولین بار این شعرراگوش دادیم می افتم راستی مگر می شود اینهمه احساس لطیف و باشکوه را درقالب کلمات درآورد ؟

خان ننه ، هایاندا قالدین     ( خان ننه ، کجا ماندی )

بئله باشیوا دولانیم           ( الهی دور سرت بگردم )

نئجه من سنی ایتیردیم !   ( افسوس که ترا گم کردم ! ) 

دا سنین تایین تاپیلماز       ( نظیر تو پیدا نمیشود )

***

سن اؤلن گون ، عمه گلدی  ( وقتی تو مردی ، عمه آمد )

منی گه تدی آیری کنده      ( مرا به ده آورد )

من اوشاق ، نه آنلایایدیم ؟ ( من بچه ، از کجا می فهمیدم ؟ ) 

باشیمی قاتیب اوشاقلار     ( بچه ها سرم را گرم کردند )

نئچه گون من اوردا قالدیم    ( چند روزی آنجا ماندم )

***

قاییدیب گلنده ، باخدیم        ( وقتی برگشتم ، دیدم )

یئریوی ییغیشدیریبلار           ( رختخوابت را جمع کرده اند )

نه اؤزون ، و نه یئرین وار       ( نه  خودت ، نه رختخوابت ، سرجایشان نیستند )

« هانی خان ننه م ؟ » سوروشدوم    ( پرسیدم : خان ننه ام کو ؟ )

دئدیلر کی : خان ننه نی             ( جواب دادند : خان ننه را ) 

آپاریبلا کربلایه                           ( به کربلا برده اند )

کی شفاسین اوردان آلسین         ( تا شفایش را از آنجا بگیرد )

سفری اوزون سفردیر                  ( سفری دراز در پیش دارد )

بیرایکی ایل چکر گلینجه              ( یکی دو سال طول می کشد تا برگردد )    

***

نئجه آغلارام یانیخلی                ( چنان گریه جگر سوز می کردم )

نئچه گون ائله چیغیردیم             ( چند روزی فریاد کشیدم )     

کی سه سیم ، سینم توتولدو         ( که صدا و سینه ام گرفت )

***

او ، من اولماسام یانیندا          ( وقتی من پیشش نباشم ، او )

اؤزی هئچ یئره گئده نمه ز       ( به هیچ کجا نمی تواند برود )

بو سفر نولوبدو ، من سیز       ( چه شده که به این سفر )

اؤزو تک قویوب گئدیبدیر ؟        ( خودش تنهائی گذاشته و رفته )

***

هامیدان آجیق ائده ر کن        ( در حالی که از همه قهر بودم )

هامییا آجیقلی باخدیم           ( به همه اخم کردم )

سونرا باشلادیم کی : منده    ( بعد شروع کردم  که : من هم )

گئدیره م اونون دالینجا            ( به دنبال او می روم )

***

دئدیلر : سنین کی تئزدیر      ( گفتند : سفر تو زود است ) 

امامین مزاری اوسته           ( بر مزار امام )

اوشاغی آپارماق اولماز        ( نمی توان بچه برد )

سن اوخی ،  قرآنی تئز چیخ  ( تو قرآن را بخوان و تمامش کن )

سن اونی چیخینجا بلکی       ( تا تو تمامش کنی ، شاید )

گله خان ننه سفردن             ( خان ننه از سفر بازگردد )

***

ته له سیک روانلاماقدا              ( با عجله در حال ازبرکردن )

اوخویوب قرآنی چیخدیم            ( قرآن را خواندم و تمام کردم )

کی یازیم سنه : گل ایندی        ( که برایت بنویسم : حالا برگرد )

داها چیخمیشام قرآنی             ( دیگر قرآن را تمام کردم )

منه سوقت آل گلنده                ( وقتی برمی گردی ، برایم سوغاتی بیاور )

آما هر کاغاذ یازاندا                  ( اما هر وقت که نامه می نوشتم )

آقامین گؤزو دولاردی                ( چشمان پدرم از اشک پر می شد ) 

سنده کی گلیب چیخمادین       ( تو هم که برنگشتی )

نئچه ایل بو اینتظارلا                ( چند سال با این انتظار )

گونی ، هفته نی سایاردیم       ( روز و هفته را می شمردم ) 

تا یاواش – یاواش گؤز آچدیم      ( تا به تدریج چشم باز کردم ) 

آنلادیم کی ، سن اؤلوبسن !     ( فهمیدم که مرده ای )

***

بیله بیلمییه هنوزدا               ( بفهمی و نفهمی هنوزهم )

اوره گیمده بیر ایتیک وار         ( در دلم گمشده ای هست )

گؤزوم آختارار همیشه           ( همیشه چشمانم او را جستجو میکنند )

نه یاماندی بو ایتیکلر             ( چه سختند این گمشده ها )

***

خان ننه جانیم ، نولیدی          ( خان ننه جانم ، چه می شد )

سنی بیرده من تاپایدیم          ( دوباره تو را پیدا می کردم )

او آیاقلار اوسته ، بیرده           ( دوباره روی آن پاها )

دؤشه نیب بیر آغلایایدیم        ( می افتادم و گریه می کردم )  

کی داها گئده نمییه یدین       ( تا بلکه نمی توانستی بروی )

***

گئجه لر یاتاندا ، سن ده        ( شبها وقتی می خوابیدیم ، تو هم )

منی قوینونا آلاردین              ( مرا در آغوشت به خود می فشردی )

نئجه باغریوا باساردین          ( از جان و دل به آغوشم می کشیدی )

قولون اوسته گاه سالاردین    ( گاهی روی بازوهایت می انداختی )

***

آجی دونیانی آتارکن             ( در حالی که دنیای تلخ را رها می کردیم )

ایکیمیز شیرین یاتاردیق         ( دو تائی چه شیرین می خوابیدیم )

گئنه ده منی اؤپه ردین         (همیشه مرا می بوسیدی )

هئچ منه آجیقلامازدین          ( هیچ دعوایم نمی کردی )

***

ائله ایستیلیک او ایسته ک         ( آن علاقه و دوست داشتن )

داها کیمسه ده اولورمو ؟           ( آیا در کس دیگر پیدا می شود ؟ )

اوره گیم دئییر کی : یوخ  یوخ      ( دل من می گوید : نه نه )

او ده رین صفالی ایسته ک        ( آن علاقه عمیق با صفا )

منیم او عزیزلیغیم تک               ( همانند دوران عزیزی من )

سنیله گئدیب ، توکندی            ( همراه تو رفت و تمام شد )

***

خان ننه اؤزون دئییردین            ( خان ننه خودت می گفتی )

کی : بهشت ده ، الله             ( که : خدا در بهشت )

وئره جه ک نه ایستیور سن      ( به تو هرچه می خواهی خواهد داد ) 

بو سؤزون یادیندا قالسین        ( این حرفت را به خاطر داشته باش )

منه قولینی وئریبسه ن           ( وعده اش را به من داده ای )

***

ائله بیر گونوم اولورسا                ( اگر چنان روزی داشته باشم )

بیلیرسن نه ایستیه رم من ؟       ( می دانی از خدا چه می خواهم من ؟ )

سؤزیمه درست قولاق وئر :        ( به حرفم خوب گوش کن )

سن ایله ن اوشاخلیق عهدین     ( دوران کودکی را در کنار تو )

***

خان ننه آمان ، نولیدی            ( خان ننه وای چه می شد )

بیر اوشاخلیغی تاپایدیم          ( دوران کودکی را پیدا می کردم )

بیرده من سنه چاتایدیم          ( دوباره به تو می رسیدم )

سنیلن قوجاقلاشایدیم           ( دوباره بغلت می کردم )

سنیلن بیر آغلاشایدیم           ( با تو می گریستم )

یئنیدن اوشاق اولورکن            ( در حالی که دوباره کودکی می شدم )

قوجاغیندا بیر یاتایدیم             ( در آغوشت می خوابیدم )

ائله بیر بهشت اولورسا          ( اگر چنان بهشتی وجود داشته باشد )

داها من اؤز الله هیمدان          ( دیگر من از خدایم )

باشقا بیر شئی ایسته مزدیم   ( چیز دیگری نمی خواستم )

اوزون ايللر اؤنجه جاوان اولاندا

تانيديغيم بير قيزا وورولدوم يامان

بيليرديم كي، جانيم، سئوگيليم ايدي

بيلميرديم كي، ناغيل ايميش او زامان.

سن دئمه بو سئوگي بير ناغيل ايميش

من اؤزوم-اؤزومو آلداديرميشام

بو سئوگي آغليمي يامانجا آلميش

آرتيق بو سئوگييله لعنتلنميشم.

بوتون گونو دالاشيب، بيز باريشيرديق

سحرلر كوسوردوك، آخشام سئويشيرديك

هئچ كيم منه بو قدر درد وئرمه‌ميشدي

هئچ كيم اورگيمه تئز گيرمه‌ميشدي.

بيلميرم نه ائتديم، آيريلديق بيردن

سوروشورام اونو گلن-گئدندن

لاكين بير گؤزل گون من تاپسام اونو

سونسوز و مؤهتشم اولاجاق سونو.

سن دئمه بو سئوگي بير ناغيل ايميش

من اؤزوم-اؤزومو آلداديرميشام

بو سئوگي آغليمي يامانجا آلميش

آرتيق بو سئوگييله لعنتلنميشم.

سن دئمه ناغيلميش بوتون سئوگيلر

چوخ آغير اولسا دا، بو حقيقتدير

اينسانين آغليني باشيندان آلير

سئوگي گؤر بيزلري نه گونه سالير.

كــــــوچه 

گئجه آی چیخمیشیدی 

منیدیم بیرده او کئچمیش کوچه‌لر

بیرده تمام خاطیره‌لر منله برابر

گینه غملر اورگیمده قالانیردی

گینه سنلن او کئچن خاطیره‌لر یاده دوشوردو

او گؤزل خاطیره لر آیدینا گلدیکجه گؤزومده

آلیشیب اوددا یانیردیم

دانیشیردیم آییلا ، اولدوزايله ، چایلا ، چمنله

آی او گونلر کی گزیردیک بو داریش کوچه ده سنله

آیاغیم کوچه یه چاتدیقجا اورک دردینی دئشدی

اوتوروب سئیر ائله دیم خاطیره لرده ؛

گؤزیاشیم خاطیره لر تابلوسینا باخدی تؤکولدو

سئل کیمی آخدی تؤکولدو

او گؤزل گونلریمیز یادیما دوشدو

سنی آختاردی گؤزوم پنجره لرده

سونرا ایتگین ایتیرنلر کیمی قاشدی

او زامان سن دولانان یئرلره باخدی

آمما بوش یئرله ساتاشدی

یئنه غم کاسه سی کؤنلومده جالاندی 

یئنه کؤنلوم یارالاندی

نه گؤزل گونلریمیز سنله واریدی او صفالی کوچه ده

حیف او سئودا ، او محبت بئله نیسگیللی قورتولدو

نئجه تئز عشقیمیزین یاسی دوتولدو

نئجه تئز خوش گونون عومرو سونا گلدی

نه بیلیردیک؟ بئله دووران دؤنه‌جکمیش

نه بیلیردیک؟ کی بوتون آرزولار ایمکان اولا بیلمز

نه بیلیردیک؟ یانار اودلار سؤنه جکمیش

حیف اولدو، او گؤزل خاطیره لر دؤندو غم اولدو

نه گؤزل فیکرو خیالیله یاشاردیق

گله جک گونلریمیزدن سؤز آچاندا

بوروشوردوک گولیله ، چایلا ، چمنله  

آرزولارلا قاریشاردیق ، ساواشاردیق ، باریشاردیق

نه گؤزل دیر بیری نین کؤنلونو آلماق

قولونو سئوگیلینین بوینونا سالماق

سارماشیقلار کیمی شوقیله ساریشماق نه گؤزل دیر

هردن هردن اوتوروب فیکره دولاندا

او عزیز خاطیره لر یاده دوشرلر

گؤزو یاشلی یاغاجاق بارلی بولودلار کیمی دوللام

دییه رم هئچ گؤره سن بیر دوشه رم یادینا منده

گول آچار سنله کئچن گونلریمین یادی سینمده

شوقیدن گوللریم ایستر کی آچیلسین

آچمامیشدان ولی سوللام

نه دئییم کی منه گول وئرمه لرین یاده دوشنده ده لی اوللام

اوتوروب آغلاشارام خاطیره لر له

نئیله مک سن بئله سئودین

منده سن سیز یاشارام خاطیره لرله

من دئییردیم کی محبت گولونون رنگی سولانماز

نه بیلیردیم کی سولارمیش 

نه بیلیردیم کی فلک بئیله قویارمیش

 منی سن سیز سنی من سیز

خسته کؤنلوم گینه سن سیز نئجه حسرتلی سیزیلدار

کاش بیلیدین بو سینیق سازدا نه لر وار

آمما سن هاردان بيلرسن

بیر مثل واردی  دئیه رلر کی اورک یانسا گؤز آغلار

سنین آمما اورگین وارسادا داشداندی ، دمیردندی نه داشدان

کیم گؤروب؟ گول گویه‌ره سولموش آغاجدان

بسله میشدیم سنه بیر شانلی محبت

 کؤنلومون آیناسی آمما داشا گلدی

شوشه تک پول پول اولوب دوشدو داغیلدی

باشلادی سولماغا گول‌لر

بختیمین ترلانی دا اوچدو باغیمدان 

کؤچه‌ری قوشلاریله گئتدی قوتولدو

بیلمه دیم؟ هاردا دوتولدو

ائله بیر اینجه کؤنول صاحیبی آنجاق کی من ایدیم

ائله بیر قاینار اورک کی اؤزو سیندی

 سنی سیندیرماق اوچون اولمادی مئیلی

سنده سئودین قالا یالقوز ـ قالا حسرتلی گیلئی لی

نه بیلیردیم؟ بئله سئومک ده اولارمیش

نه بیلیردیم ؟ کی محبت گولونون رنگی سولارمیش

نه ببیلیردیم ؟ نه بیلیردیم ؟

 عبد العلی آیرملو ـ وفا

سولان قونچام (غنچه م )

 سـنـسـیـز بـــو گلـسـتــان ایـله ویـــــرانـه قـالـیـب                    

سولوب عشقيم اوجاغیم ،محنت وغمخانه قـالـیـب

مـرغ عـشـقی کـه مـنـیم هـمـدم وهـم رازیـمــیدی                    

بـیـر حکایـتـدی دوشــوب دیللره دسـتـانـه قـالـیـب

قـؤمریلارشـاخه ده فـریاد ائلیـیر بـاغ نـئجه اولوب

باغبان هاردادی بـــس باغ نيه ويرانه قالـیـب

نـــه سـبب وار کـــه صـبا چـؤللره بـیگانه اولوب

نـغـمه و قـول و غَـزل جمله سی افـسـانـه قـالـیـب

نـــــــه بـهـاردان اثـری وار نــه شـقـایـق بـزنـیـر

او یـاشـیـل دونـلـو چـمـنـلر قورو غمخانه قـالـیـب

نـه آچیر باش صونـالار دورنا نـه داغلاردا گزیر

آغـاریـب سـاچـلاری داغـلار دلـی دیوانه قـالـیـب                               

نــه نـَسیملـَر قـــدحی ســـوســـن و مــیـنادن آلـیـر

نـه قـالـیـب خـَرمـن گـیـسـو نـده کی شانه قـالـیـب

نه چالیر سیزقی سولار نی کیمی خوش ناله لرین

نـه یـانـاغـلاردا آچـیـر قـیـنچـا نـه پـروانه قـالـیـب

نــه قـالیب عاشق دلداده نـه مـعـشـوق و نـه عشق

نـه سـَبـو واردی نـه سـاغـر نـده پـیـمـانـه قـالـیـب

اَل گؤتورمور بـو فلک گؤرنجه مَـنلن دوروشوب

حاصل عؤمریم اولوب بیرجه اوچوخ لانـه قـالـیـب

منیم عـؤمریم سـنـیـلـن آشـدی جاوانـلـیق جاداسین

بــو خـزان چـاغـلاریـمـا بـیـر دل دیـوانـه قـالـیـب

ســن منی تــرک ائـدَنی عـالمی تـرک ایـلـمـیـشـم

مـسـجـد ودیــــر و کلـیـسـا مـنـه بـیـگـانـه قـالـیـب

یـؤواسـیز قوش کيمي حسرت هاراگئدسین

گـزمـیـشـم هر یانــی گـر اولسادامـیـخـانه قـالـیـب

اولــمادی عـرش بـریـنـدن مـنـه بـیـر چـاره قیلان

بـیـر سـبـب وارکــه اودا خالـق سـبـحـانـه قـالـیـب

 استاد احدي

حیاتین بیر آمان سیز قانونی وار ... تعصوب سیز میلت گرک خوار اولسون...بولود قاراچورلو

نیه گرگ اوز دیلینی اتا تورک

اوز دیلینه اوزگه دیلی قاتا تورک

نه گهدر اتسادا اغریم ازاریم

گهنهده اد اچیب قالجییام من

بابک اولادییام نبی نسلی یم

یاغینی تختینن یالاجییام من

اخی اذر بایجان بالاسییام من

یاغیلار من اوچون ورسه لر زحمت

ساتغیننار یاغیلار ویر سالار منت

گره دیر گور سه دم شانلی لیاقت

بابکین سینمییان قالاسییام من

اغی اذر بایجان بالاسییام من

تورک اودو کی انا دیلین اتماسین

یاد دیله رین گولگه سینده یاتماسین

اذر بایجان اولکه سینی ساتماسین

انضاف ده ییل بابک یوردو ساتیلسین

تورک دیلینه باشقا دیللر قاتیلسین

اذر بایجان ستار خانلار وریبدیر

کور اوغلوتک قهرمانلار وریبدیر

حق اوستونده چوغلو قانلار وریبدیر

انصاف دییل اودلار یوردو ساتیلسین

تورک دیلینه باشقا دیللر ساتیلسین

گؤردو بیر بولبولو قفسده اسیر

قارقا بیر گون ائدیردی گلشنی سئیر

بلکه آزاده پر چالوب دولانا

اؤزونو هی وورور اویان بویانا

ائشیگین عطرینی قفسدن آلیر

بوشلییوب ایستراحتی چابالیر

گلیر شوره، دل یاراسیندان

باخیر سیملرین آراسیندان

ای اولان شاه عشقه بنده عشق

قارقا عرض ائتدی ای پرنده عشق

سنی ارباب ائدوبدو زندانی

ندی تقصیرون ای وفا کانی

سنه جانا، روا دگول زیندان

بو نظافت بو سس بو نوطقو بیان

اََوولی‌ندن بئله اولوب مرسوم

دیدی بولبول که ای پرنده شوم

اولا آزاد کرکس و لشخوار

قالا زینداندا عندلیب و هَزار

قارقاروندان جهانیان منفور

سن کی سرقتده اولموسان مشهور

صابینی تاخجادان آلازلورسان

چؤرگی دسمالیلا جازلورسان

گردکان گورجگین قاپوپ اوچوسان

پنیری سفره‌دن ووروب قاچیسان

داراشیرسان، کی سنده یوخ امساک

شانسووا چیخسا پاک یا ناپاک

مسلکون مذهبون دگول معلوم

طینت‌ون پست و نییت‌ون می شوم

قفس غمده ساخلیوب دی منی

سنی آزاد ائدوب بو چرخ دنی

لیک اؤز باشیما بلادی دیلیم

دوتولان دیللره صفادی دیلیم

بودی جورموم کی خوش سخنرانم

گئجه گوندوز اسیر زندانم

قلم آتشینی قدرتی وار

هرکسین نوطقو وار فصاحتی وار

چئخا زنداندا عاقیبت جانی

گرک اولسون همیشه زیندانی

مجلسی لنگه وورما ایله تمام

ای کریمی ندور بو طول کلام

کریمی مراغه‌ای

ديروز اول ديماه تبريزرا مه غليظي فراگرفته بود كه شايد دراين چندسال اخيربي سابقه بود و حتي باعث تعطيلي مدارس استان گرديد فرصت خوبي بود كه من كه هميشه سحرخيز هستم براي قدم زدن و پياده روي به پارك ائل گولي (شاه گولي ) بروم و شاهد مناظرزيبايي باشم كه شايد تا سالهاي بعد هم چنين مناظري را درشهر تبريزشاهد نباشيم.چيزي كه بيشترازهمه قابل ذكر است ساعات زيباي اوليه صبح است كه درپارك ائل گولي شاهد هستيم كساني كه با نشاط وشادابي وبراي به دست آوردن روحيه و سلامت تن صبح هاي زود دراين پارك مشغول ورزش هستند و گاه صداي قهقه هاي بلند و نشاط آورخنده هايشان تا دورترها قابل شنيدن است و هواي پاك و روحبخش اين پارك بقدري درجسم و روح انسان اثر مطلوبي دارد كه من گاه فكر مي كنم كساني كه فرصت استفاده ازآن را داشته و ازآن غفلت ميكنند چه قدرمغبون هستندو اگر بدان آگاه باشند هيچ روزي را بدون آغازي زيبا ازصبح گاههاي اين پارك هدر نخواهند داد ... 

رستوران وسط پارك درساعت ۷.۳۰ دقيقه صبح درحالي كه هنوز مه شدت ساعت هاي بعدي را نداشت

ایل بویو آذربایجان خالقی بیرچوخ اوزه ل گونلری عزیزلییب اوگونلراوچون بیرپارا دبلرو عنعنه لر یارالدمیش لار کی اونلارین بیریده “چیلله گئجه سی”دیر.”چیلله”سوزو چهله یا همان قیشین ایلک قیرخ گونوندن آلنمیش دیر کی چوخ اسکی و تاریخی بیر گئچمیشه صاحیب دیر.گوز(پاییز)فصلینین سون گئجه سی و صاباحی قیش گونونون ایلکی ائل آراسیندا چوخ طنطنه لی وشادلیقلارلا دولواولان بیر گون اولارق تانینان چیلله گئجه سی وچیلله آخشامی آدلانیر.
فارس دیلینده “شب یلدا”آدیلن تانینان و عرب دیلینده آلنمیش دوغوم معناسی وئرن یلدا،بیرپارا اینانیشلارا گوره حضرت عیسی نین دوغوم گونی سایلیر کی آذربایجانلیلار و تورک خالقی آراسیندا “ائرمنی خاچی سویا سالان “گئجه ده تانینماقدادیر.خاطیرلاتماق گرکیر کی چیلله دبی و چیلله گئجه سی ائرمنی و مسیحیت دینی لن ایلگی سی وباغلیلیقی یوخدورو چیلله گئجه سی ایران و آذربایجان خالقیلارینا عاییت بیر گون سایلیر.

اسکی و قدیم زمانلار قیش گونلری آیری فصیللره گوره چوخ چتین و مشیقتلی اولدوقوندان اینسانلار چالیشاردیلارکی بواوچ فصلین ایچریسینده اوزون قیش گونلرنی گئچیرتمک اوچون حاضیرلیق و تداریک گوروب بوفصلی باشاچاتدیرسینلار.آذربایجان خالقنین آراسیندا قیش فصلینین ایکی آیی چیلله گونلری سایلیر کی بیری بویوک چیلله و ایکینجی سی بالا چیلله دیر.بویوک چیلله قیرخ گون اولوب بالا  چیلله ایگیرمی گون دور.بیرده بوزآی(boz ay)یادا “بوزچیلله” واردیر کی اونا “آغلار – گولر”و”هفت البویوت” آیی کی اسفند آییلن مصادف دیر وار.
چیلله گئجه سین عزیزلمک اوچون خالق اوزیوردلارینا باغلی و قیش زمانینا قدر ساخلاماقی چتین اولان میوه لروایسدی و یای فصلینده تاپیلان میوه لری بوگئجه اوچون یئمگه حاضیرلاییب ایلین ان اوزون گئجه سینی گئچیرتمک اوچون “چیلله سفره” سنده یئروئرلر.قدیم زمان بوگونکی کیمی سردخانا و بوزدولابی(یخچال)اولمادیقی اوچون یازو یای میوه لرینی ساخلاماق چوخ باشارجیلیق و هنرایستردی.چیلله گئجه سنین ان گوزده اولان یئمگی قارپوزبعضاً قوهون دور کی قدیم یای فصلینده قارپوزی آلیب ،سامان ایچریسنده ائولرین یادا محله لرین  سردابالاردا ساخلاردیلاربوایشی هرکس باشارابیلمزدی اونا گورده قارپوزی اوزون بیرزمان ساخلاماق و چیلله گئجه سینه یئتیشدیرمک چوخ باشارجیلیق ایستین بیر ایش سایلاردی.اوناگورده ده قارپوز چیلله سفره سنین گلینی سایلیب هر ائوده قارپوز یئیلرده.چیلله گئجه سی قارپوز یئمک اینانیشلارا گوره سویوقلوق اولدوقوندان سبب اولار کی قیش بویو آدام اوشومه ییب،خسته لیکلره دوچاراولماییب سویوق دان و اوشورتملردن اوزاق قالسین.
چیلله گئجه سی سفره سین”شب چره وزلری”حالوا،پشمک،نوغول،باسلیق،سوجوق، کیشمیش، بادام؛ نخود ،گیردکان،قووورقا،توخوم، دان عبارت اولوب ؛میوه لردنده قارپوز،نار،آلما،هئیوا،ازگیل،قوهون، امرود،وآیری مووجود فصل میوه لری اولار.چیلله گئجه سنین شام خورگی ده گئنه بوگئجه یه عاییت اولار؛قدیم گونوموزده کی کیمی دوگی بول اولمادیقیندان هر ائوده دوگی و پیلو پیشیرلردی.
آیری بیردب کی بوگونه عاییت دیر،”چیلله لیک “دیر کی تازاگلین لره وآداخلی اولانلارا گوندرلیر.تازاگلین قیزلارا ،آتا ائویندن قیزین اوزونه ؛کورکنه وقایناناسینا،قایناتاسینا،بالدیزلاری و قئینلری اوچون چیلله پایی گوندریلر.چیلله آخشامی هاوا آلاجاقارانلیق اولدوقی زمان گوزه ل بیر شکیلده خونچالارا دوزولموش چیلله لیک لرقیزین ائوینه یولانار.قدیم زمانلار بوخونچالارین سای سی یئددی دانااولاردی کی گونوموزده بوخونچالارین سایی سی آزالیب.شام یئمکلری؛شب چره وز لر،گوزل بیرشکیلده بزنمیش قارپوز،وسایر مئیوه لربوخونچانین ایچینده اولوب،ائوآداملارینادا پارچالارو دونلوقلارو بونلارا بنزه ر هدیه لر قویولار؛قیزاوچون ده اوزلیکله قیش باشماقی و چکمه و پالتوو یاغمورلوق آلنیر.خاطیرلاتماق گرکیر کی خونچا قیزعائله سی طرفیندن گوندوز خونچالاری گورمک اوچون چاغریلارلار،اونلاردا قولاریندان قوپان قدربیرپارا هدیه لر بوخونچالارا آرتیرالار.آخشام چاغی خونچالار قیزائوینه یولانار،قیز ائوینه خونچا آپارانلارادا قیزین قیاناتاسی و یا کورکن طرفیندن ساغباشلار وئرلر.سونرا قیزطاباغلاری آلیب ائوده بیر اوتاقدا سجین ایله دوزه ر تا ارتسی گون اوغلان آداملاری گلیب یوللانان “چیلله لیک لری”گورسونلر.اوغلان طرفیندن قیزائوینه اوچون قارشیلیق “بالاچیلله “نین اوللینده “چیلله لیک”یوللانیرکی بویولانان خونچادا قارپوز یئرینه “قوهون” و باشقا شب چره وز لرو گیسی و پالتارلار هدیه اولونار.
بوگئجه بوتون ائولرده شنلیکلروشادلیق ائدرلر.اینانج بئله دیرکی چیلله نین ایلک گئجه سی شنلیک سورمه ین کیمسه چیلله نین سونونا قدرشادلیقدااولمازیاجاقدیر؛عایله لربیربویوقون ائوینه ییغشیب،بیرآغ ساققال ائوینده قوناق اولارلار.بوگئجه آغ ساققال آتالاروآغ بیرچک آنالار بالالارین باشلارینا ییغیب قدیم ایسدی کورسی باشیندا اونلارا ایللین ان اوزون گئجه سینده ناغیلاروداستانلاروبایاتیلاردئییب فال آچاییب اولادلارنی سیناماغ اوچون تاپماجالاردئیللر؛دئییب –گولوب ،شنلیک ائدیب چالیب اوخویالار.چیلله گئجه سنده بویایاتی اوخونار:

آی چیلله یچلله قارداش
آتین قمچی له قارداش
بیرگلدین دانیشمادوق
قلبیم آچیلا قارداش
***
ائل آراسیندا چیلله لرحاققیندا مختلف حیکایه لر و روایتلر وادریرکی اونلار ان مشهورلاری بونلاردور:
چیلله لر ایکی باجی ایدی.بیری بویوک باجی؛بیری کیچیک باجی.گونلرین بیر گونو باجیلار اییده آغاجنین آلتیندا اوتورموش ،صحبت ائلیردیلر. ؛کیچیک چیلله؛ بویوک چیلله یه دئیر کی:
-   باجی سن گئدین نه ایله دین؟
بویوک چیلله ده دئیر کی:
-   من گئدیم ؛دونداردیم؛ اوشودوم؛ ناخوشلادیم؛ گلدیم!
بالاجا باجی گولوب دئیدی:
-   من سنیم کیمی دئیلم! من گئدیب؛ قاری لاری کوره کدن؛ لوله هنگ لری لولک دن؛ گلین لری بیلک دن؛ کورپه لری بلک دن ائیلرم!!
جوابی ندا بویوک باجی ریشخندایله دئییر:
-   باجین اولسون! سنده بیر ایش گوره بیلمزسن ؛ عومرون آزدی ؛اونون یازدی
بیرآیری روایت ده چیلله و قیش فصلینه گوره دئیلمک ده دیر کی آشاغیدا ذکر اولونور:
بئله دئیلر کی قیش بیر قاری دی اونون اوچ اوغلی واردیی.آدلاری “بویوک چیلله “”کیچیک چیلله ” “بوز آیی”(boz).
آنالاری بویوک اوغلون گونده ریب قایتدیقدان سونرا سوروشا رکی :- نه ائله دین؟
بویوک چیلله دئیر کی:- اوجاق قیراقینا دوزدوم گلدیم!
سونرا آنالاری گیچیک چیلله نی یولاییب ،قایتدیقدان سونرا سوروشار :- سن نه ائله دین؟
کیچیک اوغلان جواب وئره ر:- اوجاق ایچینه دولدوروب گلدیم!
لاپ سون “بوز آی”گونده ریر،دوندوکدن سونرا سوروشار:سن نه ائله دین؟
بوزآی دئیر کی:- منده گئدیب اوجاقدان چیخارتدیم گلدیم!
باشقا بیر روایت ده چیلله لره گوره واردیر کی اودا بئله دی:
اوچ چیلله وار؛بویوک چیلله ؛کیچیک چیلله؛بوزچیلله.
بویوک چیلله دیئر کی:من گئدیب قازانلاری دوندوروب ؛قاریلاری سالیم گوردوم.
بویوک چیلله قیرخ گون یاشادیقدان سونرا یولدا کیچیک چیلله نی گوره و باشیندان گئچنلری تعریفلر.کیچیک چیلله ده جوابیندا دئیر کی:من گئدیب تندیرلری چئویریب؛قاریلاری تندیره سوخوب ،کوفله (چول)دن چیخارداجاقام.
بوزچیلله اونلارین جوابیندا دیئر کی:عومرون آزدی ،اونون یازدی.سیزین آجیغینیزدان منده گئدیب بوغدالاری گووه ردیب بهاری چاغیراجاغام!
بیرآیری دیئشده ده بیئله دئیلری کی:
بویوک چیلله بالاچیلله یه دئیر کی:- من گئدیب تندیرلری یاخیب،کورسولری قوروب ؛کوپلرین آغزین آچدیم.خالقین اونون اله ییب؛قووورمالارین قوووردوم؛تایالارین ووروب؛چوره کلرین یاپدیم گلدیم.
بالاچیلله ده دئیر کی :- بویون دئوریلسین سن بیر ایش گوره نمدین؛من گئدیب ؛تندیره سوخوب کولفه دن چیخارداجاغام؛اوشاقلارین اللرین چیلله لجیم.آما حیف کی عومورم آزدی ؛گوتوم یازیدی!
چیلله گونلرینین شنلیکلری تکجه چیلله گئجه سینه عاییت دئییل بلکه قدیم زمان قیش گونلرینده ایش اولمادیقی اوچون بوتون آلتمیش قیش گئجه سین بیرسنین ائوینه یغیشیب؛بیرچوخ شب چره وز لر تداریک قوروب ائیلنیب شادلیق ائدیب قیشین اوزون گئجه لرین بئله لیکله سوواردیلار.بوایشه “نوبه یالدی”دئیردیلر.بویغینجاقلاردا بعضی اویونلارو نمایشلرده اولاردی کی اونلارین ان مشهوری “خدیریاخضیر نبی اویونو”بیرده”کوسا اویونی”دی.
بواویونلارین اوزلری چوخ اسکی و میتولوژیک دورانلاردان قالمیش بیر نمایش دیلیرکی هربیری مختلف یئرلرده بیرآزفرقیلرله اوینانماقدادیر.کوسا اویونونی چیلله لرین قورتارماسینا و بایرام و بهارین گلشنینی عزیزلنمه سی اوچون یاپیلیر.بواویونلار آذربایجانین بیرچوخ یئرینده اویناناردی ،اوزلیکله چوبانلار طرفیندن اوینانماقدااولاری.بیرآدام کورکلی بیر بورک و اوزون بورک باشینا قویوب بیریسیده اونون آروادی اولاریدی.کوسا اوزاویون بازلیق ایله خالقی گولدوروب اونلاردان یئمک آلاردی.خالقدا اونی بیرآز اوینادیب گولدوکدن سونرا بیرپارا یئمکلر کی قاباقجادان حاظیرلانمیشیدی کوسایا وئرردیلر.بعضی یئرلرده کوسابیرنئچه اوشاقلابیرلیکده کندائولرینی دولانیب سایالار اوخویاردی.(کیجیک چیلله دبلری وکوسا آیری بولوم ده ذکر اولوناجاق)
تبریز جماعتی بئله اینانیرلار کی چیلله گئجه سی عزیزلنمه سه اوایل برکت سیزلیق اولار؛چوخلی ناخوشلوقلارو بدبخت لیقلار اوز وئره ر!!
بیرآیری تورک خالقنین اینانیشینا گوره چیلله دن ایگیرمی گون سوووشدوگی زمان دئیلر کی ؛ایل یاشلاندی.بوندان سونرا سویوق و ایسدیلرین ساواشی باشلاییب سونوندا ایسدی سویوقا قالیب گلیر.
قایناقلار:
آذربایجان شفاهی ائل ادبیاتینابیرباخیش- پرویزیکانی زارع

ائل گولي (بيزيم ديليميز همان شاهگلي ) بير نئچه گون قاباخ قار ياغاننان سونرا

فرش بازاري .... اوستو اورتولي بازار

زگهواره تا گور با تراختور !

تيراختور دئديم ايكي ايل قاباخ ياديما دوشدو نه گوزل گونلريميز واريدي تراختور و پرسپوليس ...

داغين اوستونده كي لر ده خانيم لارديلار اوگونلر هله داغلاري بازداشت ! ائله مه ميشديلر !

اويوننان ۳-۴ ساعات قاباخ گئتمه سيدين آياق اوسته اويونو گورمه ليدين !

حتي اولوردي كي اياق اوسته ده باخامييپ مجبور اولوپ ورزشگاهاداليوي چئويريپ ين تلويزيونون دا باخاسان !!

يئر ده ديير تراختور گوي ده ديير تراختور .....

داغلارين غيرتلي اوغوللاري هارداديلار ؟.....

بير پيشيك يولي ورين منده باخيم !

غيرتلي قيزيميز دا اوزون اوغلان شكيلينه ساليپ اوزون يئتيردي تراختورا آمما ....

دا بو اوشاغين تابي يوخدي پرسپوليسين آخير دقيقه لرده خطرلي موقعيت لرينه باخسين !

اويون گورتاريپ .... ائل گوجي سئل گوجي آمما بو سئل ايندي هاردادي ؟!!

ياشاسين آذربايجان

ياشاسين تراختور

ياشاسين آذربايجانين غيرتلي بالالاري

ما آذربایجانی هستیم، ترک هستیم یا آذری؟

ما ترک هستیم و در قسمت های وسیعی از منطقه

(ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه و عراق) به خصوص مرزهای تاریخی آذربایجان زندگی می کنیم، اگر بخواهیم به ملت و هویت ملی مان اشاره کنیم باید بگوییم «ما ترک هستیم» و اگر بخواهیم به محل سکونت خود یا انشعاب و لهجه ترکی خود اشاره کنیم می توانیم بگوییم که «ما آذربایجانی هستیم» یا « ما ترک آذربایجانی هستیم». می دانیم که زبان اکثر ترکان ایران به خصوص ساکنین منطقه آذربایجان، ترکی آذربایجانی است و در کنار آن ترکی ترکمنی و خراسانی و دیگر لهجه های ترکی نیز در ایران وجود دارد. لفظ آذری به دو معنی بکار می رود:

1.     آذری به عنوان زبان باستانی جعلی

2- آذری به معنی خلاصه شده آذربایجانی.

مصلحت آنست که بخاطر جلوگیری از سوء استفاده محافل شونیستی، از استفاده لفظ آذری حتی به معنی دوم آن نیز خودداری کنیم. در این نوشته در بعضی از موارد ملت ترک آذربایجانی به اختصار ملت آذربایجان نامیده شده اند.

آیا نژادی به نام نژاد فارس یا نژاد ترک داریم؟

نظریه پردازان شونیسم فارس قصد دارند زبان فارسی را زبان یک نژاد خاص و خالص، یعنی نژاد آریا معرفی کنند و از طرفی دیگر همه کسانی را که شناسنامه ایرانی دارند آریایی معرفی نمایند!

این، به مفهوم برابر قراردادن مجموعه نژادی با مجموعه فرهنگی زبانی و برابر قرار دادن مرزهای سیاسی با مرزهای ژنتیکی است! ادعای اینکه تمام فارس زبان ها و همه ایرانی ها از یک نژاد، یعنی از یک پدر و مادر بوجود آمده اند و در طول تاریخ از اختلاط با دیگر نژادها و اقوام منزه مانده اند، ادعایی خنده دار است که فقط می تواند از ذهن علیل نژادپرستان تراوش کرده باشد. ما نژادی به نام فارس و نژاد ترک نداریم!! بلکه ملت های ترک و فارس را داریم.

از طرفی دیگر نیز زبانی خالص و ناب نیز نداریم! چنین ادعایی نیز بیشتر ادعایی شونیستی است. همه زبان ها در طول تاریخ از یکدیگر تأثیر گرفته اند و در کنار یکدیگر رشد کرده و تکوین یافته اند. البته بعضی از این تأثیرات در جهت تکامل یک زبان بوده و برخی در جهت تضعیف آن.

 تعویض نام مکان ها و شهرها

از دیگر اقدامات شونیسم که با سرکارآمدن دیکتاتوری رضاخان آغاز شد تغییر نام مکان ها به اسامی فارسی در ایران بود! سیستم شونیسم علاوه بر تکه تکه کردن آذربایجان در استان هایی با اسامی مختلف چون آذربایجان شرقی و غربی و همدان و زنجان و مرکزی و اخیراً اردبیل و قزوین اعطای بعضی قسمت های منطقه آذربایجان به استتان های همجوار ( تهران، گیلان، کردستان و کرمانشاهان)، به تعویض نام بعضی شهرها نیز اقدام کردند که از آن جمله اند ( منبع 18 ):

باش سوما = صومعه علیا، آشاغی سوما = صومعه سفلی، سئیوان = سگبان، کئچی قیران = بزکش، بین گول = هزاربرکه، موتاللیق = متعلق، جووت = جوبند، کوشک سارای = کشک سرای، پشتو = پشتاب، پینه شالوار = شادباد، گون دوغان = کندوان، میو = میاب، موجا = خواجه مرجان، ارومیه = رضائیه، سالماس = شاهپور، سولدوز = نقده، قول قاسیم = گول قاسم، توفارقان = آذرشهر-دهخوارگان، قره چور = سیاه چور، شارابخانا = شرفخانه، کوجووار = کجاآباد، داش آتان = دانش آباد، بارش = بارنج، خاروانا = خروانق، سیداوا = سعیدآباد، اووشا = افشار، سلمان کندی = سلمان کند، ینگی جه = نیکجه، سوماقلو = سماق ده، تاتائوچای = سیمین رود-قوشاچای، ایکی سو = میاندوآب، قره گولی = کج ساران، واسمیش = باسمنج، قره سو = سیاه چشمه، آرازبار = ارسباران، یام = پیام، ملیک کندی = ملکان، آجی چای = تلخه رود، هلاکو = هرزند، باش بولاق = سرچشمه، سووش بولاق = مهاباد، قاراچای = سیه رود، قوروچای = شاه آباد، دوه چی = شتربان، انه مه = انانق، قره سو = سیاه آب، قره گؤل = سیاه گل، قیزیل اوزن = سفیدرور، قبله بولاق = قبله چشمه، زنگان = زنجان، سایین قالا = شاهین دژ، خیوه(خیاو) = مشگین شهر، میشوو = میشاب، ساوالان = سبلان، قافلانتی = قافلانکوه، خوجا = خواجه، ساری قه یه = سارقیه، آخماقه یه = حکقیه، گوموش تپه = گومیشان، گوموش قه یه = دمشقیه، تیکان تپه = تیکاب.

شونیسم ها به نام های ترکی در مرزهای سیاسی ایران کفایت نکرده و نام منطقه ای در جمهوری آذربایجان یعنی آران را هم به همه جمهوری آذربایجان (آذربایجان شمالی) نسبت دادند تا بدینگونه نام آذربایجان را از صحنه سیاسی دنیا محو کنند!

اما علی رغم آرزوی این دشمنان اکنون ملت آذربایجان در شمال رود آراز دارای دولتی مستقل، پرچم و سرود ملی و عضویت در سازمان ملل و پارلمان اروپاست.

شروع تبعیض های حکومت مرکزی از 80 سال قبل نسبت به آذربایجان و البته دیگر مناطق و ملت های غیرفارس زبان، نظیر کردها، ترکمن ها، عرب ها و بلوچ ها منحصر به مسائل فرهنگی و محدود کردن زبان آنها نبود، بلکه تبعیضات سیاسی و اقتصادی را نیز به ملت های غیرفارس روا داشتند.

انتصاب استانداران، فرمانداران و رؤسای دولتی غیرآذربایجانی و یا وابسته برای آذربایجان که درد مردم منطقه را درک نمی کنند از سیاست های سیستم شونیستی در ایران بوده و هست، حتی نفوذ فعالین سیاسی ترک و دیگر ملت های غیرفارس که درد ملت خود را درک می کنند، در سیستم حکومتی به سختی امکان پذیر است. بازگشت قسمتی از بودجه بعضی استان های ترک به تهران به عنوان سرمایه مازاد، نمونه ای از عوارض چنین سیاستی می باشد.

امروز آثار تبعیض اقتصادی در آذربایجان برای کسانی که شهرهای استان های آذربایجانی و شهرهای استان های تهران و فارس و اصفهان و خراسان را دیده اند ، ملموس است و از خود حتماً پرسیده اند که آیا این وضعیت برای منطقه مستعد و پرظرفیت آذربایجان شایسته می باشد؟!

 البته قدمت تبعیض های اقتصادی در آذربایجان نیز به زمان رضاشاه می رسد... تبریز در اثر هجوم سیل های خانه برانداز در سال 1308 متحمل خسارات فراوانی شد. در آن زمان که با صرف هزینه 500 میلیون ریال راه مخصوص آبعلی و آمل ساخته می شد و از محل مالیات های جمع آوری شده از آذربایجان در دهات مازندران و سوادکوه سدهای سیمانی ساخته می شد، مرکز برای تعمیر سد تبریز و جبران خسارت 30 میلیون ریالی سیل به مردم، در اتاق های وزارت کشور دست به دست می مالید و بالاخره وزارت کشور تصمیم گرفت شهرداری تبریز برای تعمیر سد تبریز از بانک ملی وام گرفته و بتدریج از محل درآمد شهرداری مستهلک سازد... .

در تابستان سال 1319 غله آذربایجان را که در محل 350 الی 400 ریال خرواری قیمت داشت، آقای مستوفی استان دار دست نشانده رضاخان بدون توجه به مایحتاج مردم تبریز خرواری 140 ریال خریداری کرده و به مرکز حمل می کرد و در فصل زمستان مردم شهر تبریز بی آذوقه ماندند و ناچار غله مانده و گندیده گرگان را خرواری 600 ریال خریداری کردند.

فرمانده ارتش تبریز از کیفیت جوهای خریداری شده به مستوفی می نویسد: « به علت فاسد بودن اسب های ارتش نمی خورند» و آقای مستوفی در حضور جمعی با نهایت بی شرمی چنین گفتند: « باکی نیست، حالا که اسب های ارتش نمی خورند می دهم خرهای تبریز بخورند!...» ( منبع 14 ).

این تبعیض ها بعد از انقلاب نیز ادامه پیدا کرد. بعد از انقلاب رتبه صنعتی استان آذربایجان شرقی از رتبه 3 به رتبه 17 نزول کرد و در سال 79 نسبت جمعیت بر واحدهای صنعتی در استان اصفهان 13/2 برابر نسبت جمعیت بر واحدهای صنعتی تمامی استان های ترک ایران بود.

به جز چند کارخانه بزرگ در منطقه آذربایجان که تاریخ تأسیس آنها قبل از انقلاب و اکثراً به همت آذربایجانی ها بوده است و اکنون نیز بعضی از آنها ورشکست شده و یا در وضعیت اقتصادی خوبی قرار ندارند، اکثر صنایع استان محدود به کارگاه های کوچک و صنایع سطح پایینی چون کارتن سازی و صنایع غذایی شده است.

در زمینه معادن و فلزات سرمایه گذاری دوران 8 ساله سازندگی در استان کرمان حدود 320 برابر سرمایه گذاری در چهار استان آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل و زنجان بوده است ( منبع 32 ). کارشکنی های مستقیم و غیرمستقیم دولت در سرمایه گذاری آذربایجان بوسیله مسئولین وابسته به مرکز موجب گریز سرمایه ها و بدنبال آن نیروی کاری و تحصیل کرده از آذربایجان و سرازیری آن به شهرهای تهران و کرج و شهرهای فارس نشین شده است.

به روایتی آمار مهاجرت از آذربایجان در زمان جنگ ایران و عراق بیش از آمار مهاجرت استان خوزستان بوده است! یعنی عاملی بدتر از جنگ در آذربایجان حاکم می باشد! در آمارهای رسمی ارائه شده آمار بیکاران استان های آذربایجانی کمتر از استان های فارس نشین می باشد! که البته واضح است این هم به معنی حل معضل بیکاری نیست بلکه به معنی فرار بیکاران از منطقه و اسکان آنها به شهرکهای اقماری تهران چون اسلامشهر، شهریار و ... می باشد. در حالیکه طرح اتوبان جاده پررفت وآمد و ترانزیت تهران-تبریز-اروپا با تأخیر مواجه می شود، مسافرین باید مسافت 630 کیلومتری بین تبریز و تهران را با صرف 12 ساعت در قطار طی کنند و با وجود آزادراه تهران-اصفهان، به طرح قطار سریع السیر تهران- اصفهان نیز بودجه تخصیص داده می شود تا این مسافت به دو ساعت تقلیل پیدا کند.

53 میلیارد تومان برای قطار هوایی داخل شهری در تهران صرف می شود تا کشاورز بیکار آذربایجانی، منطقه مستعد آذربایجان را به قصد ساخت ستون های بتنی این ریل هوایی، ترک کند!

 آسیمیلاسیون

از تبعیض ها و تحریف ها وتحقیرها هر چند خلاصه نوشتیم، اما هدف از این اقدامات چیست؟ البته همانطوریکه گفته شد هدف نهایی، استعمار ملت های ایرانی است و ابزار شونیسم نیز در راه رسیدن به این هدف آسیمیلاسیون یا حل کردن ملت های غیر فارس در داخل ملت فارس است. در این راه نیز زبان ما را هدف گرفتند. آنها می دانستند اگر زبان ما را نابود کنند ادبیات و تاریخ ما را نیز می توانند انکار کنند.

 آموزش و پرورش و انتشار کتاب و مجله به زبان مادریمان را محدود کردند و در نتیجه زبان ما محدود به مکالمات روزمره و سطحی شد. وقتی زبان نیز پشتوانه نوشتاری نداشته باشد و دایره استفاده از آن از مکالمات روزمره تجاوز نکند، کلمه ها فراموش شده و زبان فقیر می شود. این فقر نیز خبیثانه دستاویزی برای تحقیر افرادی (بخصوص نسل های جدید تر) می گردد که بی خبر از همه جا زبان مادری شان را از آنها مضایقه کرده اند!

آنها متهم می شوند که شما زبانتان لهجه ای بیش نیست که ملغمه ای از زبان فارسی می باشد ! نه شاعر دارید و نه ادبیات! دو تا شاعر دارید آنهم شعر فارسی گفته اند !

 اجدادتان نیز وحشیانی بوده اند که به ایران حمله کرده اند ! و بیچاره جوانی که خواندن و نوشتن به زبان مادری اش را نمی داند و نگذاشته اند تاریخ صحیح خود را بخواند و گوش او را با نژاد پاک آریا و زبان برتر فارسی کر کرده اند ، و تاکنون نامی از دده قورقورد و فضولی و نسیمی نشنیده است، شروع به باور کردن دروغ ها و تهمت های این مکاران نژادپرست می کند.

جوک ها و تحقیر های گستاخانه نیز او را بیشتر دچار حس حقارت نموده و گاه کار به جایی می رسد که خود ناخواسته هم سوی سیستم شونیسمی گشته و هویت خود را انکار می کند. می گوید من آذری هستم نه ترک! از ترکی صحبت کردن می پرهیزد!

لهجه ترکی خود را پنهان می کند! اسامی کوروش و داریوش را برای کودکان ترک خود انتخاب می کند! با کودکان خود فارسی سخن می گوید یعنی به زبانی که خود سخن گفتن به آن را درست بلد نیست! مهاجرت به تهران و بریدن از زادگاه خود، برای او تبدیل به آرزو می شود و در تهران نیز اگر بپرسی ترکی یا فارس می گوید پدر و مادرم ترک است ولی من بچه تهرانم! برای اینکه حساب خود را از ترک ها جدا بسازد، در تعریف جوک های ضد ترکی با جوکرها همگام می شود! او دیگر ترک نیست او آسیمیله شده و اختیارش در دست اربابان شونیست است!(8)

...............................................................................................................................

زبان آذری یا زبان باستانی آذربایجان!

کسروی تاریخ نویس آذربایجانی (1269-1324 هجری شمسی) اگرچه در زمینه تاریخ معاصر آذربایجان و تاریخ انقلاب مشروطه آثار معتبری دارد اما

در زمینه زبان شناسی تئوری نادرستی را ارائه کرد که تبدیل به دستاویز شونیسم فارس جهت نابودسازی فرهنگی ترک ها شد.

وی بر اساس این تئوری با استناد به وجود 4 روستای غیرترک زبان در آذربایجان و چند بیت شعر به زبان ها و لهجه های گوناگون و متفاوتی ( هرزنی، تالشی، تاتی، گیلکی و رازی) که خود همه آنها را آذری نامید، مدعی شد زبان باستان آذربایجان آذری یا لهجه ای از پهلوی است که در دوران صفویان ترکی شده است.

روشنفکرنمایان دیگری چون عبدالعلی کارنگ و تقی ارارنی و ... نیز دنباله روی این تئوری و سیاست شده و هر یک با ارائه تئوری هایی مضحک قصد داشته اند که تیشه بر ریشه ترکان ایران زده و ارتباط آنها را با ترکان دنیا و اجداد ترک خود قطع کنند.

گاه آنها را آذری نامیدند که زبان ترکی بر آنها تحمیل شده و گاه تا ادعاهای خنده داری چون ترکی لهجه ای از فارسی است، نیز پیش رفته اند! اما در رد این تئوری ها به موارد زیر باید اشاره کرد:

• زبان آذری چگونه زبانی بوده است که جز چند دوبیتی و غزل و چند واژه از آن چیزی باقی نمانده است؟! و اگر قرار باشد اصالت و قدمت زبانی در خطه آذربایجان مورد قبول واقع شود آنهم زبان ترکی است که از آن نه چند واژه و چندبیتی بلکه دهها دیوان و هزاران بیاتی و فولکلور و چندین میلیون ترک زبان (؟) باقی مانده است که تنها دده قورقود خود به تنهایی به اثبات قدمت زبان ترکی در آذربایجان کافی است!
• آیا چند چندبیتی آذری از زبان چند شاعر ساکن آذربایجان می تواند دلیلی بر آذری بودن تمام مردم هم عصر آن شاعر در آذربایجان باشد؟!
• آذری چگونه زبانی است که حتی خود تئوریسین آن مدعی اند که تفکیک آن از لری و گیلکی آسان نیست؟!
• آذری چگونه زبانی بوده که حتی دو نوشته هم شکل که لغات اصلی آن یکی باشد از آن پیدا نشده است؟
• این زبان باستانی چگونه زبانی بوده که به سادگی جای خود را به زبان ترکی آذری داده است؟

چگونه ترکان موفق شده بودند تا اعماق روستاها را ترک کنند؟! درحالیکه شونیسم فارس با 80 سال قدمت در عصر مخابرات و ماهواره و مطبوعات با صدها وسیله و ظلم و جور هنوز نتوانسته است یک روستای آذربایجان را فارس کرده و زبان ترکی را در آدربایجان محو کند؟! چرا زبان مردم جمهوری آذربایجان در اثر دویست سال حکومت روس ها تغییر نکرده است؟!
• چرا زبان مردم اصفهان که بیشتر از تبریز پایتخت ترکان و مغول ها بوده است، تغییر نکرده است؟!
• چرا مغول ها به جای زبان مغولی، ترکی را در ایران تحمیل کردند؟! اگر قرار بود مهاجمین زبان خود را به ایران تحمیل می کردند، چگونه است که حتی یک روستای مغول زبان در ایران یافت نمی شود؟
• اگر وجود چند منطقه محدود در آذربایجان به زبان های تاتی و هرزنی، دلیل بر آذری بودن آذربایجان بوده، پس وجود ترکان قشقایی در استان فارس که تعدادشان بمراتب بیشتر از تاتی ها و هرزنی های آذربایجان است نیز دلیل بر ترک بودن استان فارس در گذشته می باشد!!
• اینکه زبان رایج امروز آذربایجان، لهجه و گویش زبان فارسی باشد، جوکی بیش نیست که می تواند زاییده افکار آدمهای بی سوادی باشد که هنوز فرق گویش و لهجه و زبان را نمی دانند (شاید هم می دانند) و نمی دانند که زبان ترکی و فارسی از لحاظ ساختاری، گرامری و لغوی، دو زبان کاملاً متفاوتند که در یک ظرف نمی گنجند!
• چرا تاکنون از پدر و مادر و پدربزرگ خود نشنیده ایم که بگویند من آذری هستم یا آذری صحبت می کنم؟! آنها همیشه گفته اند و می گویند: « من تورکم» یا « تورکی دانیش». به جز عده معدودی خودباخته فرهنگی که در اثر تبلیغات شونیسم فارس از هویت خود بی خبر و شرمنده شده اند، کسی از این اصطلاح ساختگی (آذری) استفاده نمی کند. این مردمند که نام خود را بهتر می دانند و احتیاجی به نامگذاری چند روشنفکرنما را ندارند!

پس زبان ترکی در ایران نمی تواند محصول حمله یک اقلیت باشد، و اگر حتی بومی (ساکنین اولیه) بودن ترک های ایران را نیز نپذیریم باید حداقل اقرار کنیم که وجود ترکان در ایران ناشی از یک یا چند مهاجرت بسیار گسترده قومی است که زبان مادری خود را به این سرزمین آورده اند نظیر مهاجرتهایی که بافت فرهنگی دیگر نقاط دنیا را شکل داده است!

حتی خود شخص کسروی نیز در مقاله ای که به زبان عربی در نشریه العرفان نوشته است، عکس مطالب مورد ادعای خود را – نظریه زبان آذری- مدعی می شود ( منبع 44 ).

به هرحال حتی اگر کسروی و همفکرانش هم راست بگویند و از زمان صفویان ترک شده باشیم، زبان ما و مادرمان و اجدادمان تا جاییکه می شناسیم ترکی بوده و تحمیلی نامیدن زبان مادری مان توهینی است غیر قابل قبول! چه از زمان صفوی ترک شده باشیم و چه از زمان سومری ها، خواه از تبار ترک باشیم و خواه از تبار آریا، سخن گفتن و نوشتن و آموزش و پرورش به زبان مادری حق ما است و کسی نمی تواند این حق اولیه را با استناد به تئوری های تاریخی از ما بگیرد!(7)

شونیست ها چه ها کردند!

• سوادآموزی به زبان های غیر فارسی ممنوع شد.

• حتی سخن گفتن به این زبان ها

 نیز در مواردی با محدودیت مواجه گشت.

• چاپ و نشر کتاب های غیر فارسی در رسانه های جمعی ممنوع شد.

• انواع تحقیرها و توهین ها علیه ملت های غیر فارس شروع شد.

• موسیقی ملت های غیر فارس با محدودیت های فراوان مواجه گشت.

• تاریخ ملت های مختلف تحریف شد و ترک و عرب را نیز اقوام مهاجم غیر ایرانی و عامل عقب ماندگی ایران معرفی کردند.

• با تئوری های مختلف سعی در تحقیر تاریخ و زبان این ملت ها برآمدند.

• مبداء تاریخ را به زمان هخامنشیان تغییر دادند و تمدن های قبل و بعد از آن را کمرنگ تر و تحریف کردند.

• اقدام به بزرگنمایی و جعل تاریخ تمدن پارس و آریایی کردند.

• از لحاظ اقتصادی توجه به مناطق غیرفارس کمتر شد.

• اقدام به تغییر اسامی شهرهای غیرفارس کردند.

• اندیشه برتری قوم فارس را با برچسب های مختلف تجزیه طلبی و کمونیست بودن و جاسوس بیگانه بودن و غیره مورد انواع اذیت ها و تهدیدها قرار دادند.

• با فرستادن مسئولین دولتی فارس به مناطق غیرفارس، سعی در کنترل این مناطق داشتند.

• با فرستادن سپاهیان دانش فارس زبان به مناطق غیرفارس زبان و بالعکس، سعی در استحاله قومی داشتند.

• مهاجرت های اجباری جهت تغییر بافت عمومی ایران را حمایت می کردند.

• سعی در تغییر ترکیب بومی نیروهای نظامی هر منطقه داشتند.

• به سرکوب های خونین مناطق مختلفی نظیر آذربایجان ترکمن صحرا، کردستان و خوزستان پرداختند.
• انواع کتب و نوشته های ضدملت ها، نظیر شاهنامه را ترویج و تبلیغ کردند.

• سعی در شناساندن کشور ایران بعنوان سرزمین پارس یا پرشیا بعنوان موطن فارس زبانان داشتند.
• نامگذاری غیرفارسی بر روی کودکان را سخت و حتی غیرممکن می کردند.
• با تقسیم بندی ها و نامگذاری های متفاوت مناطق غیرفارس نظیر آذربایجان ( به آذربایجان غربی و شرقی و زنجان و همدان و اراک و امروزه اردبیل و قزوین ) و عربستان ( به خوزستان)، سعی در نابودی نام ملت های غیرفارس داشتند.

• ملت های مختلف ایرانی غیرفارس را قوم، قبیله، عشیره، خرده فرهنگ و اقلیت نامیدند.
• زبان های غیرفارسی را لهجه و گویش نامیدند.

• به اختلاف داخلی بین اقوام دامن زدند.

• ارتباط ملت های غیرفارس با همزبانان خود در ماورای مرزهای ایران را با انواع تهدیدها مواجه کردند.
• آماری مخدوش از جمعیت ملت های غیرفارسی اعلام کردند.

• و دهها ظلم و جنایت دیگر.

 شروع تحقیرها

مقارن با سرکار آمدن رژیم نژادپرست پهلوی نوشته زیر در روزنامه سلامت چاپ گیلان درج می گردد: « مقصد از خلع احمدشاه، نه اینکه تبدیل اصول نظام به جمهوریت بود، نه، نه، نعوذبالله، بلکه تعویض طایفه قلدرآسای قاجاریان ترکی به سلاله طاهره نجیب پهلوی فارسی بود.»( منبع 31 ).
تحقیرها در این دوره شروع می شود. مستوفی – استاندار دست نشانده حکومت پهلوی در آذربایجان- از سرشماری در آذربایجان به خرشماری تعبیر می کرد و با جمله معروف خود، اندیشه تبعیض گرایانه سیستم نژادپرست پهلوی نسبت به آذربایجانی ها را عیان می سازد: « آذربایجانی ها ترکند! یونجه خورده و مشروطیت گرفته اند، حالا نیز کاه می خورند و ایران را آباد می سازند». محمودافشار – تئوریسین مزدور دربار که هیچ حقی را برای ترکان کشور قائل نبود و حتی با 5 دفیفه آموزش زبان ترکی در مدارس و دانشگاه ها مخالفت می کرد، پیشنهاد مدرسه های مادرانه در آذربایجان را مطرح می کند.

 جوادشیخ الاسلامی تئوریسین دیگر در تکمیل نظرات محمودافشار طرح جدا کردن اجباری نوزادان شیرخوار آذربایجانی و نگهداری آنها در شیرخوارگاههای مخصوص که تا هفت سالگی تماس با والدینشان نداشته و کلامی از آنها نشنوند تقدیم دیکتاتور زمان خود می کند ( منابع 14و20 ). محسنی رییس فرهنگ استان آذربایجان می گفت: « هرکس که ترکی حرف میزند، افسار الاغ به سر او بزنید و او را به آخور ببندید...»( منبع 40 ).

ذوقی، رییس فرهنگی که بعد از محسنی به آذربایجان آمد، صندوق جریمه ترکی حرف زدن در دبستان ها گذاشت تا هر طفل دبستانی آذربایجان که جسارت ورزیده و ترکی صحبت کند، جریمه شود.

تئوریسین ترک خودباخته- احمدکسروی- نیز در این زمان دست بکار میشود و تئوری ساختگی زبان آذری یا زبان باستانی آذربایجان را ارائه می کند و طبق آن، با کشف چند روستای غیرترک زبان در آذربایجان، مدعی می گردد زبان بومی آذزبایجان، آذری یا لهجه ای از فارسی بوده که در دوران مؤخر در اثر حمله ترکان و مغولان، زبان ترکی به آنها تحمیل شده است. این تئوری که به نقد آن خواهیم پرداخت بعدها دستاویز تئوریسین های مزدور دیگری شده است تا به آن شاخ و برگ دهند و زبان ترکی را زبان تحمیلی بنامند.

همراستا با این سیاست، جوک سازی علیه ملت های غیرفارس و ملت ترک شدیدتر می گردد. اقدامی که اگرچه در عامه مردم با نیت خاصی انجام نمی پذیرد، ولی در پشت پرده حمایت می شود. اقدامی پلید که تا امروز نیز با ظهور دلقک هایی چون ماهی صفت (مستر بین) ادامه پیدا می کند.

شروع تحریف ها

همانطور که نوشته شد، با ظهور نظریه پردازان وابسته ای چون کسروی و محمود افشار و شیخ الاسلامی و ... تحریف های تاریخی علیه اقوام غیرفارس و نظریه های نژادپرستانه به نفع طبقه حاکم و ملت فارس، شروع شد.

آنها قصد داشتند و دارند چنین تلقین کنند که صاحبین اصلی ایران فقط ملت فارس است و ساکنین این منطقه از دیرباز از نژاد برتر پارس یا آریا بودند و برای توجیه وجود دیگر ملت ها در ایران یا زبان آنها را در حد گویش و لهجه فارسی تقلیل می دهند (مانند کردی و لری و بلوچی و حتی بعضاً خود ترکی!) و یا زبان هایی معرفی می کنند که در اثر حمله خارجیان به مردم منطقه که اصالتاً آریایی بودند به آنها تحمیل شده است (مانند زبان ترکی و عربی)!.

تحریف های این دوره دو محور عمده داشت:

 بزرگنمایی تاریخ و فرهنگ و زبان ملت فارس و خردکردن هویت دیگر ملت های ساکن ایران. در راستای اولین محور تئوری ها و جعلیات باستان شناسان غربی که در حال کندوکاو تپه های باستانی ایران بودند، به داد تئوریسین های شونیست داخلی رسید.

 آنها قصد داشتند تاریخ ایران را محدود به دوران هخامنشی، ساسانی و اشکانی کرده و دوران تمدن های باشکوه ماقبل آن و دوران حکومت های ترک و اسلامی بعد از آن را کمرنگ تر جلوه دهند!. به گونه ای مشکوک کورش و داریوش را تقدیس و پرستش می کردند! سرمایه های هنگفت جهت بزرگنمایی این برهه از تاریخ ایران تحت نام جشن های 2500 ساله صرف می شود و حتی مبداء تاریخ نیز به ابتدای حکومت هخامنشیان تغییر داده می شود!

شروع به تبلیغ نژاد ساختگی آریا و منزه نشان دادن این نژاد که تا آن تاریخ برای ملت های ایرانی مجهول بود، کردند. از طرفی نیز ترک ستیزی و عرب ستیزی و اسلام ستیزی را در برنامه کار خود قرار دادند. اعراب و ترکان را دشمن ایران و ایرانی و نابودکننده تمدن ایران معرفی کردند و گاه زبان مهاجمین! ( منابع 22و26 ).

نژاد آریا و هخامنشیان

آرتور گوبینو (سفیر فرانسه در ایران) در کتاب " گفتگو در باب نژادهای بشری" (1853-1855) مینویسد: «میان اشراف و مردم عادی اختلاف نژاد وجود دارد. اشراف اروپایی همه از نژاد آریایی یعنی نژادی که برحسب طبیعت، برتر، مسلط و تمدن ساز است، منشعب می شوند. بنابراین حق حکمرانی و استفاده از امتیازات (نامشروع) را دارند».

گوبینو با این تئوری تلاش کرد تا با توسل به افسانه نژاد آریایی و برتری این نژاد، نابرابری اجتماعی میان طبق اشراف با سایر طبقات جامعه را توجیه نماید و از ایده او می توان سرنخ علت ابداع افسانه آریا را کشف کرد ( منبع 22 ).

این تئوری پردازی گوبینو و هم مسلکان او مقارن بود با کشف کلمه آریا (به معنی شورش، شورشی و شورش کردن) در کتیبه های هخامنشی و تحریف آن به مفهوم یک نژاد (توسط شارپ و کنت) و مطرح شدن تئوری زبان های هند و اروپایی توسط ویلیام جونز (1786). پیوند این تئوری زبان شناسی که خود با اشکالات بنیادی مواجه بود-که امروزه بر اکثر زبان شناسان عیان است- با ایده برتری نژاد آریایی این نظریه را پیش کشید که متکلمین زبان های هند و اروپایی از نژاد برتری بنام آریا، سرچشمه می گیرند (یعنی معادل قرار دادن مجموعه ژنتیکی و مجموعه زبانی!) و این تئوری قلابی، دستاویز استعمارگران گشت تا نسل کشی های قرن 20 را ترتیب دهند.

ناصرپورپیرار - تاریخ نویس انقلابی معاصر- در سری کتاب های نگاهی به تاریخ ایران ( منبع 21 ) با مدارکی دقیق، پرده از یک تؤطئه تاریخی بر می دارد و تاریخ نویسان و باستان شناسان شونیست ایرانی را که اکثراً هنری جز بازنویسی و تواشیح نویسی تاریخ ساخته و پرداخته غرب ندارند، آنچنان شوکه می کند که در جواب تئوری های انقلابی او جز بد و بیراه، حرفی برای گفتن ندارند!

در این کتب جدیدالانتشار باستانشناسان و تاریخدانان غربی، متهم به جعل تاریخ برای ایران می شوند. طبق تئوری ناصرپورپیرار، تاریخدانان غربی با یک سری اقدامات مشکوک و هماهنگ قصد دارند هخامنشیان را از غارت و تجاوزی که منجر به نابودی تمدن های ایرانی قبل از خود شدند، تبرئه کنند.

در این کتاب ها با مدارکی قوی نشان داده می شود که هخامنشیان نه تنها نجات بخش ملت های منطقه نبودند بلکه حتی در خود کتیبه های هخامنشی دائماً به نارضایتی های ملت های تحت سلطه هخامنشیان و سرکوب های وحشیانه توسط این حکومت اشاره شده است.

هخامنشیان نه تنها ایرانی الاصل نبودند، بلکه قومی خونریز بودند که قوم یهود برای نجات اسیران خود در بابل آنها را اجیر کرده بود! آنچه از آن بعنوان قانون حقوق بشر کوروش نام برده می شود نیز چیزی نیست جز حق و حقوقی که برای یهودیان قائل بودند و نه دیگر اقوام. تورات بهترین شاهدی است که از خادمین قوم یهود، یعنی کوروش و داریوش سخن می گوید. هخامنشیان با تدبیر و سرمایه یهود، سلطه خود را بر دیگر ملت ها گسترش می دهند و آنچه امروز همچون تخت جمشید، بعنوان شاهکارهای دوران هخامنشی در بوق و کرنا گذاشته می شود، حتی به تصریح خود سنگ نوشته های هخامنشی چیزی نیست جز گلچینی از هنر و معماری دیگر ملت ها. در این کاخ ها حتی علامتی را نمی توان یافت که بتوان آن را هنر آریایی یا هخامنشی معرفی کرد.

تخت جمشید که بر خرابه های معابد تمدن عظیم ایلامی بنا شده است، بنظر می رسد که تقلیدی ناشیانه از دیگر تمدن ها و بخصوص معابد یهودی باشد. اما می بینیم که مورخان غربی و اذناب ایرانی آنها سعی در پنهان کردن و حتی تخریب آثار تمدن ایلامی و دیگر تمدن های نابود شده توسط هخامنشیان را داشته، در حالی که قداستی غیر معمول و استثنایی توأم با افسانه پردازی برای هخامنشیان قائلند.

 آنها می خواهند ملت فارس را مذبوحانه امتداد نژاد ساختگی آریا و وارثین تاج و تخت هخامنشیان معرفی کنند! غافل از اینکه چنین نیست و ملت فارس نیز باید همپای دیگر ملت ها به آتش افکار نژادپرستانه بسوزند و گرفتار مالیخولیای آریا گرایی و باستان پرستی شوند!

 آری این است تمدن باشکوه هخامنشی با نژاد پاک آریایی اش! دروغ هایی که تاریخ نویسان مزدور غربی برای ما ساخته اند تا ملتهای منطقه را تحقیر کنند و یا به جان همدیگر بیاندازند! حکومت ظالم هخامنشی با آمدن لشگر نجات بخش اسکندر از صحنه ایران محو می شود و جای خود را به کلنی های دست نشانده یونانی در ایرانی می دهد که مورخان غربی و نشخوارکنندگان آنها با تحریفات و جعلیات فراوان قصد دارند پادشاهی های اشکانی و ساسانی را در این دوره علم کنند! توضیحات در این موارد، بحثی مفصل می طلبد و در این مختصر نمی گنجد و خواننده را مصرانه دعوت به مطالعه تاریخ صحیح ایران باستان می کنیم ( منبع 21 ).

این بود مختصری از تاریخ شروع باستان گرایی و آریاگرایی در ایران، اندیشه ای که رضاشاه را در دوران جنگ جهانی دوم به سمت هیتلر، دیوانه نژادپرست قرن سوق داد.(6)